O herexe

Tras a guerra civil, a tarefa ¨¦ reconstruilo todo unha e outra vez, comezando por resgatar a memoria. Varela J¨¢come publica en 1951 unha Historia de la literatura gallega e Ricardo Carballo Calero en 1963 a Historia da literatura galega contempor¨¢nea, a¨ªnda hoxe ¨¦ a base da que partir calquera estudo desa materia. Sen d¨²bida, Carballo foi a maior autoridade literaria at¨¦ a fin dos anos setenta, como tal ¨¦ interesante a s¨²a reticencia cara A Esmorga; sen d¨²bida desgust¨¢balle a s¨²a est¨¦tica e sensibilidade. Mais A Esmorga non deixou de ser desde a s¨²a publicaci¨®n unha obra referencial na narrativa galega. Por¨¦n, foi o propio Carballo, xa Carvalho, quen nos deu unha obra, Scorpio, que tam¨¦n debe ser considerada referencial sendo contrapunto est¨¦tico ao romance do Blanco Amor.

Scorpio ¨¦ un libro s¨®lidamente construido e, ao tempo, deliberadamente aberto, o lector non pode comprender por completo o sentido da vida do protagonista. ? un romance moderno cunha pertinente dose de iron¨ªa literaria que nos fai lembrar os romances epistolares do XVIII e mesmo a literatura galante, cousa que fai del un libro ¨²nico na nosa literatura. Tam¨¦n ¨¦ un romance hist¨®rico que reflicte mellor que libro ning¨²n ¨¢ xeraci¨®n de mozos galeguistas republicanos e a dura proba que tiveron que vivir. Ten moito de autobiogr¨¢fico e por iso ningu¨¦n relatou en galego con tanta veracidade as incidencias da guerra no frente republicano, vividas polo tenente Ricardo Carballo Calero. O cami?o trazado pola vida de Carballo conf¨¦relle unha grande autoridade moral dentro do galeguismo, como isto vai unido a unha obra verdadeiramente tan importante, quer no eido cient¨ªfico quer no eido literario, temos por forza que ver a s¨²a figura como un continuador hist¨®rico da de Otero Pedrayo na seguinte xeraci¨®n. E, queiran que non, de semellante estatura moral e cultural.

Mais ¡ªn¨¢rrase ben en Scorpio¡ª a guerra civil partiu e destruiu vidas e o continuo do pa¨ªs e tam¨¦n do galeguismo, como consecuencia o galeguismo encarnou noutras persoas con diferentes interpretaci¨®ns do porvir da Galiza e da s¨²a lingua e sen a s¨²a perspectiva hist¨®rica. Sendo as¨ª que finalmente, tras a morte de Franco e a chegada da democracia, ficou isolado e afastado da instituci¨®n da pol¨ªtica cultural. A s¨²a reflexi¨®n e os seus co?ecementos fix¨¦rono Carvalho e a s¨²a interpretaci¨®n da lingua ficou nunha absoluta soedade dentro da Real Academia Galega e finalmente desapareceu desa instituci¨®n completamente coa s¨²a morte. Hoxe Ricardo Carvalho Calero non poder¨ªa entrar a¨ª. O que era unha interpretaci¨®n lex¨ªtima da lingua, a m¨¢is cercana ao Castelao do Sempre en Galiza, acabou por ser unha herex¨ªa e Carvalho o noso Lutero.

A situaci¨®n da figura de Carvalho como herexe que ¨¦ para a instituci¨®n actual non vai cambiar, os seus rivais ou inimigos seguen vivos e actuantes. Esas cousas son as¨ª. Por¨¦n, o decoro intelectual obr¨ªganos a valorar o conxunto da s¨²a obra no que val. En concreto, Scorpio, escrito nun galego referenciado no padr¨®n portugu¨¦s e non as normas actualmente oficiais, amosa inevitabelmente esa inc¨®moda ferida na nosa lingua, mais ¨¦ un dos mellores romances escritos en galego.