Este tempo noso

Stefan Zweig, moi celebrado no seu tempo, posteriormente pasou a ser esquecido e nos ¨²ltimos anos est¨¢ a ser lido outra volta na Espa?a, grazas ¨¢ edici¨®n en castel¨¢n desa excelente editorial que ¨¦ Acantilado. Zweig ¨¦ un escritor excelent¨ªsimo, ler nel ¨¦ unha delicia. Foi quen a escribir evitando o dilema est¨¦tico que plantexaban as vangardas; fac¨ªa literatura culta, por¨¦n sempre soubo que quer¨ªa escribir para o p¨²blico; a s¨²a vida foi a procura do suceso literario, e conseguiuno.

A s¨²a literatura paira sobre o s¨¦culo XX, como se vivise nun tempo aparte dese s¨¦culo tr¨¢xico na Europa, como se non chegase a el o zunido que vibraba por debaixo dunha vida civil ameazada, como se a el non o alcanzase o odio e a violencia que xa estaba para se desatar nos anos trinta e corenta. El era xudeu, era; mais era un intelectual respectado e un escritor de ¨¦xito, ti?a amizade e colaboraba con Richard Strauss, un director e compositor encarnaci¨®n da cultura alemana de pureza racial f¨®ra de d¨²bidas. Na s¨²a imaxinaci¨®n Zweig viv¨ªa nun mundo de cultura e arte no que os homes coma el se reco?ec¨ªan uns a outros formando unha irmandade humanista, etc. Hanna Arendt, tam¨¦n ela, con posterioridade analizou o drama do iluso Zweig, fuxido da Austria nazi, s¨®, sen p¨²blico, sen aquela Europa da cultura..., outro xudeu exilado e escapado de ser asasinado. Zweig vivira nun mundo aparte da xente com¨²n, no seu caso dos xudeus com¨²ns, e acreditou ilusoriamente nun parnaso elitista. El e mais a s¨²a compa?eira mat¨¢ronse nunha casa alugada en Petr¨®polis. Al¨ª, lonxe do que crera o seu pa¨ªs e o seu tempo, guindado ao mundo dos mortais no Brasil, deixounos a¨ªnda unha avisada visi¨®n, Brasil, pa¨ªs de futuro. Tantos anos despois a s¨²a profec¨ªa brasileira est¨¢ para se realizar.

E que debemos facer n¨®s neste tempo inesperado? Desde 1976 non lembro un momento compar¨¢bel a este: todo volve a estar en crise e mudanza. As instituci¨®ns paridas pola Transici¨®n non s¨® est¨¢n en crise sen¨®n xa moralmente liquidadas, carecen de autoridade moral. Da Monarqu¨ªa aos grandes partidos, da famosa unidade de Espa?a ao Parlamento, ¨¢ pol¨ªtica como instituci¨®n mesma...: ningu¨¦n cre xa en nada. Da autonom¨ªa galega, o que debera ter sido unha etapa hist¨®rica da recuperaci¨®n do autogoberno nacional, m¨¢is val non falar: chamarnos est¨²pidos aos galegos que lle entregamos o noso goberno aos verdugos do pa¨ªs ¨¦ pouco. Temos o que merecemos, nin m¨¢is nin menos.

Nun tempo as¨ª, como habemos n¨®s poder falar de cultura? A cultura entendida como m¨²sica, como libros, como arte... E, malia todo o que nos rodea, malia esta crise sen cabeza e sen esperanza, deberamos tam¨¦n poder seguir a falar desas cousas. Non escapar da vida social compartida, non deixar de partillar as preocupaci¨®ns e mobilizaci¨®ns sociais, mais non todo ha ser amargura e logo f¨²tbol e touros na televisi¨®n, temos que insistir na militancia das artes. Porque esta sociedade ten dereito a ter artistas e as s¨²as obras. ? preciso militar na cultura precisamente porque os gobernos m¨¢is reaccionarios e miserabeis que tivemos en moito tempo qu¨¦reno negar. Facer arte, facer cultura a pesar deles e contra eles. A semana pr¨®xima prometo falar de literatura.