Equilibrios na li?a fina

A risco de parecer apocal¨ªptico ante tanto discurso benevolente, mostrarei nesta especie de estado da cuesti¨®n que se me pide a mi?a preocupaci¨®n polo declinar constante da arte contempor¨¢nea en Galicia, e polo tanto da posible exterioridade ou viabilidade da arte nova. O meu artigo e a mi?a opini¨®n non var¨ªa moito do que escrib¨ªn para a revista Tempos Novos hai un ano e medio nun artigo que titulei Galicia. O lugar onde ningu¨¦n fala, ou m¨¢is asiduamente na revista Grial. As¨ª, o meu primeiro pensamento contin¨²a a ser de absoluta decepci¨®n, porque no lugar da palabra, no noso panorama art¨ªstico prima e pr¨ªmase o silencio, a espera calada; debatemos as posibilidades da arte nova nun lugar onde os cr¨ªticos, os comisarios, os responsables de exposici¨®ns e os organismos como o Consello da Cultura Galega s¨® se preocupan de non quedar mal con ningu¨¦n, pero as preguntas contin¨²an a ser as mesmas e, o peor de todo, os vicios e as desmesuras tam¨¦n.

Nun pa¨ªs onde algunhas colecci¨®ns institucionais locais ou rexionais presumen de ser as mellores (en Galicia soamente alg¨²ns privados e o CGAC te?en colecci¨®ns de interese internacional), onde nos atopamos con bolsas que funcionan fiscalmente como premios e con responsables de importantes instituci¨®ns que falan directamente cos artistas obviando o sistema de galer¨ªas para abaratar prezos, asistimos a un cada vez maior desprezo para o profesional da arte e para as traxectorias (enumeren sen¨®n cantos titulados en arte ou Belas Artes gozan de postos de responsabilidade nalgunha das nosas instituci¨®ns ou que pasa cos artistas cando supostamente deixan de ser novos). As¨ª falar da arte nova, unha e outra vez, ¨¦ como falar de f¨²tbol nun telexornal, unha Operaci¨®n Triunfo preparada para non debater os verdadeiros problemas que esganan un sistema que vive agonizante esperando o soro con forma de subvenci¨®n.

Moitas veces apostar pola arte nova consiste en enumerar unha serie de nomes que agachan unha falta de definici¨®n de quen o fai (un xa cometeu moitas veces ese erro). Pero iso tam¨¦n ¨¦ xogar a xerar certa expectativa, unha virtualidade que lonxe do proteccionismo inicial non ¨¦ para nada real; e sen¨®n vexan os nomes que se repiten dende hai anos como arte nova: practicamente continuamos cos mesmos de hai seis anos. Pero, ?quen deles ¨¦ capaz de vivir exclusivamente da arte?

A verdade ¨¦ que resulta complicado avanzar nun lugar onde o intelectual ou o director de museo xoga a facer o mesmo papel do pol¨ªtico. Esa sorte de pleites¨ªa ao poder, que torna a maior parte dos responsables de instituci¨®ns en monicreques maleables, corre o risco de converter ao artista nun simple funcionario e aos comisarios en meros administradores. Se as pol¨ªticas de produci¨®n consisten en dotar de medios a media ducia de artistas para que desenvolvan os seus proxectos durante anos deixando ao restante sector art¨ªstico ¨¢ marxe e sen apoios, pois mellor estabamos sen esa pol¨ªtica que ao final ¨¦ m¨¢is unha produci¨®n de amigos. E iso, baixo o meu punto de vista, contamina a un CGAC actual que esmorece criticamente sen que ningu¨¦n se atreva a dicilo en p¨²blico; a falta de pol¨ªtica cultural ou art¨ªstica en moitos casos favorece, ou polo menos permite, as estratexias, pero o exceso desa pol¨ªtica, lonxe de potencialas, aniquila calquera proposta que non sexa oficial.

No 2007 os aficionados a arte contempor¨¢nea ter¨¢n que desprazarse a espazos como a Fundaci¨®n Caixa Galicia ou o MACUF se queren ver exposici¨®ns individuais de artistas internacionais cun certo peso e traxectoria. Todo, mentres o MARCO de Vigo sobrevive con mostras colectivas afogado por un orzamento complicado e, non me queda d¨²bida, como pati?o feo sen arte nin parte no discutible e derrochador Proxecto Edici¨®n, maquiav¨¦lica idea que no canto de unificar prop¨®n, m¨¢is que nunca, unha estrutura inxustamente piramidal. A Fundaci¨®n Pedro Barri¨¦ de la Maza continuar¨¢ na s¨²a li?a que ocasionalmente roza o contempor¨¢neo e espazos de baixo presuposto como o Auditorio de Galicia, seguramente, ter¨¢n algo que dicir ante este deserto do real. Mentres, qu¨¦danos a boa noticia de que o principal dos nosos pensadores, Alberto Ruiz de Samaniego, far¨¢ historia para Galicia ao ser comisario do pavill¨®n espa?ol na pr¨®xima Bienal de Venecia (unha sorpresa xusta para quen moitas veces foi obviado pola nosa estrutura institucional); alg¨²n artista galego acompa?arao e teremos que celebralo.

E nesta altura do meu artigo alg¨²n dir¨¢ que pouco falei de arte nova en Galicia, pero un pensa que lendo entre li?as p¨®dense diagnosticar moitas cousas. Pero se piden nomes poder¨ªa falar de potencial (Rub¨¦n Ramos Balsa), de solidez (?lvaro Negro), de posibilidades (Ant¨ªa Moure), de sustento te¨®rico (Suso Fandi?o), de proxecto (M¨®nica Alonso), ou de que iso de artista novo non ¨¦ unha cousa de DNI (Diego Santom¨¦). A lista, naturalmente, poder¨ªa ser maior pero, tal vez, antes deberiamos reivindicar a figuras abandonadas doutras xeraci¨®ns como Manolo Paz (a espera dunha individual que lle faga xustiza) ou a resistencia pioneira de Manuel Vilari?o. Entre tanta fisura comeza a ser dif¨ªcil falar de arte nova.

Perdoen, sobre todo artistas novos, este texto pesimista, pero as¨ª vexo as cousas e un non quere significarse como un c¨®mplice m¨¢is, porque o tempo corre m¨¢is do que todos pensamos e neste circo de palmadas nas costas un prefire sa¨ªr antes de entrar e ter que facer equilibrios na li?a fina, perigosos para o presente e o futuro da arte en Galicia, seguramente m¨¢is do que pensan.

David Barro ¨¦ cr¨ªtico de arte e editor da revista Serendipia