O c¨®mic agarda por un bum
Os novos autores de banda dese?ada tentan promocionarse en Europa ante o escaso apoio editorial
O XXV Sal¨®n do C¨®mic de Barcelona, a principal feira espa?ola da banda dese?ada (BD), v¨¦n de agasallar a Miguelanxo Prado, David Rub¨ªn e ao Colectivo Polaqia. Xa hai un Premio Nacional da Historieta catal¨¢n, no ronsel do estatal, e f¨¢lase da posible creaci¨®n dunha academia estatal do c¨®mic. A pen¨²ltima nova v¨¦n da Coru?a, onde o alcalde, Javier Losada, prev¨¦ decretar, se ga?a as elecci¨®ns, o nacemento do Museo del C¨®mic.
En Galiza creouse hai un ano a Mesa da Banda Dese?ada, onde os responsables da Asociaci¨®n Galega de Ilustradores Profesionais (que re¨²ne xa a 90 persoas), o Colectivo Polaqia e os responsables das Xornadas de BD de Ourense e de Vi?etas desde o Atl¨¢ntico debaten con Cultura as medidas que haber¨ªa que adoptar para potenciar o sector. En 2008 a conseller¨ªa convocar¨¢ bolsas de axudas ¨¢ creaci¨®n de BD. O seu dese?o, pendente de concretarse, xa constit¨²e pol¨¦mica entre os autores, que viven da s¨²a polivalencia, xeralmente nos ¨¢mbitos da animaci¨®n, a ilustraci¨®n ou o dese?o gr¨¢fico.
"Falan de bum e igual facemos bum n¨®s, se non hai movemento industrial", di Cr¨¢neo
'Trazo de tiza', a obra m¨¢is premiada de Prado, a¨ªnda non foi traducida ao galego
Tanto interese pol¨ªtico, falando de c¨®mic, d¨¢ que pensar. O catal¨¢n ?lvaro Pons (lacarceldepapel.com) lim¨ªtase a falar de "normalizaci¨®n". "A banda dese?ada pasa a compartir as mesmas penas e alegr¨ªas c¨® resto da cultura", di. Coas particularidades da banda dese?ada despois do espellismo editorial dos 80. Se as 50 editoriais e filiais espa?olas publicaron en 2006 m¨¢is de 2.400 t¨ªtulos, cunha inclinaci¨®n masiva cara os autores estranxeiros e moi poucas tiradas por riba dos 2.000 exemplares, a distancia entre n¨²mero de autores e apoio editorial ¨¦ especialmente grande en Galiza: a ¨²nica editorial especializada en banda dese?ada ¨¦ Factor¨ªa K, na s¨²a colecci¨®n BDbanda, amparada por Kalandraka desde hai ano e medio.
Para a debuxante e guionista Enma R¨ªos, a BD galega destaca en Espa?a "porque o comportamento aqu¨ª ¨¦ un pouco diferente". "Tendemos case sempre ¨¢ autoxesti¨®n e autofinanciaci¨®n duns produtos de calidade que se representan s¨®s", explica. R¨ªos v¨¦n de preparar Nine, co guionista franc¨¦s Julian Blondel, e ultima os retallos do seu primeiro ¨¢lbume, Agenesia, un thriller sobre o tr¨¢fico de ¨®rganos. "Tal e como est¨¢ a cousa, mellor g¨¢rdoo e pregunto en Francia", apunta. "Al¨ª p¨¢ganche 250 euros por p¨¢xina, e no mercado espa?ol igual apa?as 1.500 por un ¨¢lbume de 120". Iso mesmo fixeron Tirso Cons e Javi Montes con L'oeil du diable, que sa¨ªu en Francia antes de publicarse en Espa?a. A reputaci¨®n do guionista brasileiro Wander Antunes axudou a vender o produto, unha historia de piratas con debuxos de Cons e pintura de Montes. Eles dous e Fran Bueno son os ¨²nicos autores galegos que traballan case exclusivamente para os mercados francobelga e norteamericano. "Calquera traballo creativo se basa no equilibrio l¨®xico e invididual do binomio di?eiro-libertade", sinala Cons. "Se unha das partes perde moito peso, o traballo creativo desaparece". O pontevedr¨¦s, de 28 anos, mirou cara Europa desque afiunzou a idea de "tomalo en serio".
Para Manel Cr¨¢neo, portavoz dos ilustradores galegos, "falan de bum e igual facemos bum n¨®s, se non hai movemento industrial". Cr¨¢neo, que debuxou para Dibbuks o ¨¢lbume D¨¢msmitt, con gui¨®n de Kike Benlloch e limiar -o primeiro que fai dunha obra europea- de Jason Lutes, o autor de Berl¨ªn, considera que a situaci¨®n dos autores en Galiza e Espa?a ¨¦ "dram¨¢tica", se reparamos no escaso risco editorial. "Eu te?o sete proxectos de ¨¢lbume e non me podo meter con ning¨²n", afirma. Sen ingresos, traballar oito horas diarias durante dous meses (como m¨ªnimo) para acabar un ¨¦ imposible.
"O respecto que ten un pa¨ªs pola s¨²a arte aval¨ªase, entroutras cousas, polo respecto acad¨¦mico", apunta Miguel Robledo. "E a ilustraci¨®n ¨¦ unha especialidade dentro das escolas de arte". O ourens¨¢n, un dos enlaces entre Prado e Das Pastoras (que xa publicaban en El Jueves na ¨¦poca de Frente Comixario) e a xeraci¨®n actual, pensa que o bum ideal "ser¨ªa unha industria editorial radicada aqu¨ª". Henrique Torreiro, organizador das Xornadas de Banda Dese?ada de Ourense, term¨®metro da BD en Galiza desde 1989, relaciona a pexa do p¨²blico de BD, limitado, e o co?ecemento "¨¢s veces escaso" dos editores. "Dicir bum sempre ¨¦ perigoso, pois o actual florecemento ¨¦ froito de moitos anos de traballo", remarca.
As coitas dos autores m¨¢is visibles, David Rub¨ªn e Alberto V¨¢zquez, os ¨²nicos que produciron enteiramente ¨¢lbumes propios, son similares. El circo del desaliento e La teter¨ªa del oso malayo (Astiberri), de Rub¨ªn, xa venderon 3.000 exemplares entre os dous, mentres o ourens¨¢n remata outros proxectos (dirixe para Dygra a pel¨ªcula de animaci¨®n El esp¨ªritu del bosque). O pago por p¨¢xina non existe en Espa?a f¨®ra das revistas (p¨¢gase o 10% de cada exemplar), e a inexistencia dunha cultura BD ¨¦ un dos problemas herdados. "S¨¦guese pensando que os tebeos son cousa de nenos ou un x¨¦nero menor, cando falamos dunha expresi¨®n de seu", lamenta Rub¨ªn. Alberto V¨¢zquez, quizais o maior talento narrativo da nova BD galega (segundo a maior¨ªa dos seus compa?eiros), conv¨¦n que ga?ar a vida coa BD en Espa?a ¨¦ "imposible". "Depende un pouco do tipo de c¨®mic que fagas, e no meu caso v¨¦xoo imposible". O seu Psiconautas ¨¦ unha historia dunha rati?a e un neno paxaro cunha cr¨ªtica implosiva do control social.
Outro dos galegos que est¨¢ a mover proxectos en Europa, Miguel Porto, matiza esteticamente a utop¨ªa francesa. "Al¨ª os independentes tampouco ga?an a vida s¨® cos tebeos", di. O exemplo recorrente ¨¦ Lewis Trondheim (un referente xeracional como puido ser o primeiro Peter Bagge), que adoita ironizar sobre a misantrop¨ªa dos autores da nouvelle BD obrigados a producir. "Quizais en Francia haxa que facer moitos traballos marcados polo editor, pero a especializaci¨®n do mercado permite alternar produtos", explica. "E sequera cobras, porque aqu¨ª fas o que queres sen cobrar".
Neste sentido, ¨¦ posible que o futuro ¨¦xito dos autores galegos se alicerce no que poidan conseguir eles s¨®s. Cosme Fern¨¢ndez, premiado nos certames Na Vangarda e Gz Crea, preg¨²ntase se a xeraci¨®n de autores ¨¢ que pertence merece "a creaci¨®n dunha industria cultural artificial se non ¨¦ quen de amoldarse a un mercado natural inexistente, ou, en todo caso, marxinal en vendas e beneficios". "Eu", afirma, "non te?o nin idea". Para o consolidado Carlos Portela, que gaba a iniciativa pioneira de Faktor¨ªa K (onde publicar¨¢ en galego o seu futuro ¨¢lbume sobre o Prestige), c¨®mpre reducir as chiscadelas xornal¨ªsticas. "Para que haxa moitos David Lynch debe haber alg¨²ns Harry Potter", conta. "Os exemplos das escolas de Barcelona, Valencia ou Madrid, dos anos 80 aos 90, deb¨ªan valernos para saber que despois do bum v¨¦n o crac". Trazo de tiza, a obra m¨¢is premiada de Miguelanxo Prado, supera xa as tres edici¨®ns en Norma Editorial, pero a¨ªnda non foi traducida ao galego.
Tu suscripci¨®n se est¨¢ usando en otro dispositivo
?Quieres a?adir otro usuario a tu suscripci¨®n?
Si contin¨²as leyendo en este dispositivo, no se podr¨¢ leer en el otro.
FlechaTu suscripci¨®n se est¨¢ usando en otro dispositivo y solo puedes acceder a EL PA?S desde un dispositivo a la vez.
Si quieres compartir tu cuenta, cambia tu suscripci¨®n a la modalidad Premium, as¨ª podr¨¢s a?adir otro usuario. Cada uno acceder¨¢ con su propia cuenta de email, lo que os permitir¨¢ personalizar vuestra experiencia en EL PA?S.
?Tienes una suscripci¨®n de empresa? Accede aqu¨ª para contratar m¨¢s cuentas.
En el caso de no saber qui¨¦n est¨¢ usando tu cuenta, te recomendamos cambiar tu contrase?a aqu¨ª.
Si decides continuar compartiendo tu cuenta, este mensaje se mostrar¨¢ en tu dispositivo y en el de la otra persona que est¨¢ usando tu cuenta de forma indefinida, afectando a tu experiencia de lectura. Puedes consultar aqu¨ª los t¨¦rminos y condiciones de la suscripci¨®n digital.