Buscando historias nas fronteiras

"O tema das fronteiras ¨¦ moi interesante, porque a¨ªnda que agora non existen, neses territorios hai un modo de ser e un xeito de entender a vida". ? a opini¨®n de V¨ªctor Coyote, un prol¨ªfico creador co?ecido nos ¨¢mbitos da m¨²sica, o debuxo ou o dese?o gr¨¢fico, que acaba de debutar por partida dobre, como director de documentais. Coyote v¨¦n de realizar dous filmes relacionados co espazo fronteirizo que existe entre Galicia e Portugal: Contrabando e S¨® concertinas, ambos os dous producidos pola rec¨¦n creada Al¨¦n Filmes. No primeiro deles, estreado con ¨¦xito recentemente no Play-Doc de Tui, o realizador tudense afonda na realidade hist¨®rica e sociol¨®xica do contrabando, "a industria fronteiriza m¨¢is importante que houbo durante d¨¦cadas", como indica o historiador Ignacio Gago. No seu documental, V¨ªctor Coyote vai narrando as relaci¨®ns entre os contrabandistas galegos e portugueses, a corrupci¨®n, ou ata o tr¨¢fico de persoas, nunha ¨¦poca de miseria e opresi¨®n, marcada polas ditaduras de Franco e Salazar, e no que os portugueses ti?an proh¨ªbido sa¨ªr do pa¨ªs.

"A min inter¨¦sanme todas estas historias, porque con tanto af¨¢n globalizador, corremos o risco de que os temas locais ou de zona sexan engulidos polo global", explica V¨ªctor Coyote, que en breve estrear¨¢ tam¨¦n na TVG, S¨® concertinas, un traballo sobre este peculiar acorde¨®n da zona mi?ota, "que ¨¦ como unha orquestra port¨¢til", segundo explica un dos m¨²sicos portugueses. "A veces, a xente estr¨¢nase mais de que exista a m¨²sica das concertinas, que a m¨²sica do Tibet", afirma este realizador e m¨²sico, que tratou de mesturar no seu documental este popular instrumento portugu¨¦s, con m¨²sicos galegos de diferentes estilos, que van desde os indies de Ni?o y Pistola, Ux¨ªa ou os rapeiros tudenses GCA. Pero, sen d¨²bida, un dos momentos estelares ¨¦ a actuaci¨®n nocturna, na vella ponte internacional de Tui, dun ex¨¦rcito atronador de bombos portugueses, acompa?ados das guitarras de Juli¨¢n Hern¨¢ndez, Pablo Novoa e o propio director, nunha mestura musical tan sorprendente como inclasificable.

Coyote ten previsto seguir traballando en historias que acontecen nesta zona, e xa est¨¢ a preparar outra algo mais xen¨¦rica: "O seguinte cap¨ªtulo ser¨¢n os minicoches, as¨ª falaremos da raia desde unha perspectiva diferente, con algo que non ¨¦ propiamente t¨ªpico da zona".

Esta curiosidade polas fronteiras culturais al¨¦n dos lindeiros administrativos ¨¦ a que moveu tam¨¦n ¨® xove realizador vigu¨¦s Rub¨¦n Pardi?as. para estrearse no x¨¦nero documental. En Fronteiras, Pardi?as tenta achegarse con obxectividade a un tema tan vello como irresoluble: os l¨ªmites xeogr¨¢ficos da l¨ªngua galega en Asturias, Le¨®n, Zamora ou Portugal. No documental aparecen opini¨®ns de personaxes tan dispares como acad¨¦micos asturianos e galegos, m¨²sicos, historiadores ou pol¨ªticos como Manuel Fraga ou Xos¨¦ Manuel Beiras. Pero, sen d¨²bida, hai dous personaxes que, por antag¨®nicos, er¨ªxense en protagonistas do filme: o ex presidente da Academia Asturiana da Llingua, Xos¨¦ Lluis Garc¨ªa-Arias e o escritor Xos¨¦ Luis M¨¦ndez Ferr¨ªn. Nun momento do documental, Garc¨ªa-Arias fai referencia a "un vello af¨¢n de expansionismo ling¨¹¨ªstico dalg¨²n tipo de galeguismo, que pretende recrear unha vella Gallaecia". Na contrar¨¦plica da montaxe, Ferr¨ªn manif¨¦stase con iron¨ªa: "Si home si, estamos n¨®s para ser imperialistas. A¨ªnda non consegu¨ªmolo noso, e imos conseguir o que non ¨¦ noso".