A ondada depredatoria, o fe¨ªsmo e a violencia catastral

Leo en El Progreso de Lugo unha magn¨ªfica cr¨®nica de alcance mundial. Trata do urbanismo en Barreiros, na costa da Mari?a, e inf¨®rmase dos preparativos dunha mobilizaci¨®n de veci?os, comandada polo se?or alcalde, contra as medidas de control urban¨ªstico e protecci¨®n do litoral que est¨¢ a tomar o Goberno que preside Touri?o. Mais o sorprendente e novidoso non ¨¦ o anuncio dunha manifestaci¨®n, sen¨®n a raz¨®n esgrimida e que mesmo poder¨ªa servir de lema: "N¨®s tam¨¦n queremos ser multimillonarios".

Hai cousas que se poden refutar doadamente. Por exemplo, este grupo de veci?os propietarios reclaman poder constru¨ªr a ras de praia "como sempre se fixo". Home, hai cousas que se fixeron sempre, pero que algunha vez haber¨¢ que deixar de facer. Sempre se afogaron os cans nun saco. Sempre se tirou o lixo ao r¨ªo. Sempre se deron vareadas aos nenos na escola. Sempre se queimou o monte. Si, sempre se fixeron barbaridades. Que as taras sexan t¨ªpicas non as fai m¨¢is razon¨¢beis. Hai tradici¨®ns que mellor non existiran nunca. E a idea, tan asentada, de que o costume fai lei, pois ¨¦ moi perigosa. En Estados Unidos, no sur, ti?an por costume aforcar a quen lle aprendera a un escravo a ler. Ata que se acabou coa escravitude.

O que ¨¦ m¨¢is dif¨ªcil de rebater ¨¦ a proclama esa de "N¨®s tam¨¦n queremos ser multimillonarios". ? un aut¨¦ntico manifesto. ? como o Manifesto Comunista posto do rev¨¦s. O Manifesto Multimillonario. L'esprit des temps, machi?o!, que dir¨ªa Beiras arrepiado. E cito a Xos¨¦ Manuel Beiras porque ¨¦ o mellor exemplo dun profesor de econom¨ªa que pode selo de ¨¦tica. O ¨²nico xeito efectivo que se me ocorre de refutar a proclama multimillonaria do lobby de Barreiros ¨¦ que vaia Beiras e que lles explique en franc¨¦s a paradoxal pobreza multimillonaria.

Non sei. Hai que botar contas. Que ergan a man os que non queren ser multimillonarios! Un? Vela¨ª o Enrique de Castro ese, ademais de cura, roxo. As desgrazas nunca ve?en soas. Agora, a ver, cantas praias hai en Galicia? Se cadra dan as praias para fac¨¦rmonos todos multimillonarios. Todos no ras da praia, en pantal¨®n bermudas e camisa hawai, co verm¨² na man, a falar do cambio clim¨¢tico. E se sobe o mar, que suba. Que se leve a area. E o Deus que a fixo.

'GALIZA NON SE VENDE'

Xente como area. Un mar de xente. Iso ¨¦ o que deb¨ªa haber este vindeiro domingo en Santiago, na convocatoria contra a desfeita urban¨ªstica e a degradaci¨®n ambiental. Para manifesto atinado o que nace co lema Galiza non se vende.

? unha chamada que, esta si, marca un tempo: o reloxo en hora da conciencia da humanidade galega. Exemplar tam¨¦n o xeito en que se organiza, coa unidade en rede, sen dirixismos, de m¨¢is de 40 asociaci¨®ns ecol¨®xicas, dende a internacional Greenpeace (imprescind¨ªbel a lectura do informe Destruci¨®n a toda costa) a colectivos nacidos en loitas concretas ao estilo Fusquenlla de Pontedeume, pasando pola teimos¨ªa hist¨®rica de Adega. Compostela vai ser escenario do xeito vangardista de ser e estar no mundo: pensar no universal e actuar in situ, pensar na Terra toda e actuar na propia terra.

O manifesto define cunha extraordinaria precisi¨®n ling¨¹¨ªstica a peste actual. A ondada depredatoria. Depredaci¨®n. Esa ¨¦ a verba. Nunca tanto alg¨²ns pares de ollos miraron tan en fite para o mapa de Galicia. Ollos de nados aqu¨ª ou alleos. A depredaci¨®n non ten patria, por moito que se adorne de bandeiras. Desco?¨¦ceno case todo sobre a cultura, mais s¨¢beno todo sobre o chan, o caudal dos r¨ªos e a forza do vento no cimo da serras. Sodes os dous a mirar. Mais onde ti ves Galicia, os ollos depredadores est¨¢n a ver un gran solar.

Depredaci¨®n e violencia. Ao maltrato no fogar cham¨¢molo violencia dom¨¦stica. O maltrato do territorio, do fogar de todos, ten sido definido como violencia catastral. Par¨¦ceme unha maneira de chamar polo nome o que ocorre en Galicia. Moito temos falado tam¨¦n de fe¨ªsmo urbano. (Outra imprescind¨ªbel consulta ¨¦ a web feismo.com e o volume Fe¨ªsmo? Destru¨ªr un pa¨ªs, de Difusora de Letras, resultado dun foro que agora ten a s¨²a continuaci¨®n en Ourense no encontro Constru¨ªr un pa¨ªs a re-humanizaci¨®n do territorio).

O PAPAGAIO E O INFERNO

Mais encol do fe¨ªsmo hai certa confusi¨®n. ?s veces semella que o "fe¨ªsmo" ¨¦ un recurso de se?oritos da cidade para falar dos pendellos dos da aldea. Por suposto que hai moita destruci¨®n, e a¨ªnda m¨¢is abandono, na arquitectura rural en lugares e aldeas, pero, na realidade, o peor fe¨ªsmo ¨¦ o fe¨ªsmo a grande escala de vilas e cidades. Dous exemplares paradigm¨¢ticos: o fe¨ªsmo de Palexco no porto da Coru?a e a espantosa construci¨®n (cr¨¢ter-aparcadoiro de 11 sotos!) que ocupa o antigo barrio do Papagaio. En comparaci¨®n con este Moloch, o pobre Papagaio era un barrio ben art¨ªstico.

Si, a grande depredaci¨®n ¨¦ a que est¨¢ a despezar Galicia. Como se puido permitir a destruci¨®n paisax¨ªstica do cabo Vilano, ese grandioso castelo natural de Elsinor no mar da Costa da Morte? Que mentes trastornadas aprobaron a instalaci¨®n da planta de gas no interior da r¨ªa de Ferrol ao tempo que se fanaba a pantalla litoral para un porto exterior? E todo o relatorio pode levarnos ao Inferno, agora que o Papa v¨¦n de rehabilitar ese espazo no duod¨¦cimo soto do aparcadoiro do Papagaio.

Todo isto ¨¦ verdade. Mais tam¨¦n ¨¦ certo que hai unha Galicia que v¨¦n loitando de xeito exemplar contra a depredaci¨®n, a violencia catastral e o fe¨ªsmo. Esa ¨¦ a nosa tradici¨®n, non a da desfeita. Na arquitectura popular est¨¢ o sentido da harmon¨ªa, as proporci¨®ns da secci¨®n ¨¢urea, como ben demostran os volumes de Pedro de Llano ou Manuel Caama?o. Como tam¨¦n o estaba na arquitectura cidad¨¢ de antes da dictadura. Na paisaxe humanizada est¨¢ xa, en xerme, a relaci¨®n ecol¨®xica entre a humanidade e a terra, ese ser "copilotos da creaci¨®n" que enunciou de xeito maxistral Edgar Morin. O pensamento, a literatura e o xornalismo que deixar¨¢n pegada no futuro est¨¢n atravesados por esa enerx¨ªa positiva de comu?¨®n coa natureza.

Si, esa ¨¦ a verdadeira tradici¨®n galega. A da Nai Terra. A que loitou contra o asolagamento do val de Castrelo de Mi?o, nos anos 60. Contra a destruci¨®n do Castromil en Compostela. A que impediu a construci¨®n dunha central nuclear en Xove. A que non permitiu m¨¢is celulosas nas r¨ªas, con grandes manifestaci¨®ns e en plena dictadura (se mesmo quer¨ªan po?er unha no val de Lemos!). A que conseguiu cambiar o trazado da autoestrada do Atl¨¢ntico e que se pagara a terra non regalada. Segue a terxiversarse a historia. A loita aquela non foi un anacronismo: demand¨¢base unha autov¨ªa libre de peaxe. A Galicia que logrou o peche do cemiterio de residuos radioactivos na Foxa Atl¨¢ntica e a fin destes vertidos en todos os mares. A Galicia do Nunca M¨¢is que conseguiu compensaci¨®ns para os afectados polas mareas negras, a obriga dobre casco nos petroleiros e o cambio de lexislaci¨®n comunitaria para ampliar a responsabilidade penal a armadores e compa?¨ªas fretadoras da carga. A Galicia que non mira para outro lado cando arden os montes e que vai ¨¢s causas de fondo: o modelo nefasto de repoboaci¨®n forestal e a urxente necesidade dun plan directorio para o enteiro pa¨ªs.

Falando do que falamos, algu¨¦n co?ece mellor recurso natural, mellor valor, que a coraxe dun pobo que non permanece atr¨®fico ante a ondada depredatoria, que se rebela contra as inxustizas? Iso si que ¨¦ ser multimillonarios. Iso non ten prezo.