A 'Biennale' m¨¢is galega

Como no cine, a cidade das canles acolle unha das grandes citas da arte internacional. A Biennale, que comeza o 10 de xu?o, ter¨¢ esta vez unha abondosa representaci¨®n galega: Alberto Ruiz de Samaniego, comisario do pavill¨®n espa?ol, leva consigo unha mestura interxeracional formada polos artistas Manuel Vilari?o e Rub¨¦n Ramos Balsa.

RUB?N RAMOS BALSA: "Creo que se parcela moito o campo do co?ecemento ao separar tecnolox¨ªa e arte

"MANUEL VILARI?O: "Acudir a Venecia ¨¦ unha experiencia que semella ¨¢ do faquir que chega ¨¢ nube co f¨ªo"

Vilari?o: "Non creo nos criterios xeracionais e desco?ezo case todo sobre a arte contempor¨¢nea galega"

Ramos Balsa: "Hai xente ¨¢ que admiro, aprecio e incluso, coma din alg¨²ns cr¨ªticos, copio"

O vindeiro 10 de xu?o ser¨¢ unha data hist¨®rica para a arte feita en Galicia. Ese d¨ªa abriranse as portas da 52? edici¨®n da Bienal de Venecia, un dos certames art¨ªsticos m¨¢is prestixiosos do mundo, con m¨¢is dun s¨¦culo de historia, e no que o pavill¨®n espa?ol ter¨¢ un marcado acento galego pola presenza do comisario Alberto Ru¨ªz de Samaniego e dos artistas Manuel Vilari?o (A Coru?a, 1952) e Ruben Ramos Balsa (Santiago, 1978). ? a primeira vez que a representaci¨®n espa?ola en Venecia conta con dous creadores galegos, que ter¨¢n unha magn¨ªfica oportunidade para expo?er o seu traballo nun evento polo que pasaron grandes figuras da arte contempor¨¢nea en edici¨®ns pasadas.

A presenza dos artistas galegos en Venecia coincide cun momento especialmente importante no panorama art¨ªstico de Galicia, que conta agora cun bo n¨²mero de creadores que expo?en habitualmente dentro e f¨®ra de Espa?a. Ao mesmo tempo, algunhas galer¨ªas galegas est¨¢n a realizar un labor de promoci¨®n moi importante dos seus artistas, e centros coma o CGAC e o Marco loitan por conseguir que o p¨²blico galego se interese pola obra duns artistas que case sempre son m¨¢is reco?ecidos f¨®ra da s¨²a terra. Non existe na actualidade unha xeraci¨®n coma Atl¨¢ntica, cuns marcados trazos com¨²ns entre os creadores que a formaban, pero sen d¨²bida a arte galega conta agora con moitos artistas cunha voz propia dentro do panorama internacional.

Nunha entrevista conxunta realizada nas instalaci¨®ns do Centro Galego de Arte Contempor¨¢nea (CGAC) de Santiago, Vilari?o e Ramos analizan as caracter¨ªsticas dos traballos que levar¨¢n a Venecia e reflexionan sobre os problemas aos que se enfrontan os artistas na actualidade e sobre algunhas das cuesti¨®ns pendentes na arte galega de hoxe.

A¨ªnda que est¨¢n separados por casi 25 anos de idade, ambos artistas coinciden nalg¨²ns puntos, coma o seu interese polo emprego das novas tecnolox¨ªas na arte e un certo escepticismo por todo o que representa a s¨²a presenza nun dos acontecementos art¨ªsticos do ano. Malia importancia que sup¨®n acudir ¨¢ Bienal, da a sensaci¨®n de que ambos desexan que todo remate o antes pos¨ªbel para poder voltar tranquilamente ao seu traballo habitual. De todos os xeitos ser¨¢ dif¨ªcil que a s¨²a carreira art¨ªstica sexa a mesma despois da experiencia veneciana.

Pregunta. ?Qu¨¦ sup¨®n para vostedes que a s¨²a obra estea presente na Bienal de Venecia?

Manuel Vilari?o. Eu estou ¨¢ marxe dos grandes acontecementos e da sociedade do espect¨¢culo. A Bienal de Venecia para m¨ªn sup¨®n unha pedra no cami?o que non sei se vai converter en algo positivo ou negativo. Tr¨¢tase de enfrontarme a un tipo de evento ao que non estou acostumado.

Ruben Ramos. No meu caso s¨²p¨®n que a mi?a obra vai ter m¨¢is visibilidade. Eu estou comezando no mundo da arte e o feito de que o meu traballo estea nun certame tan importante permite que moitas persoas vaian ter a oportunidade de co?ecelo.

P. O calendario est¨¢ cada vez m¨¢is cheo de bienais e grandes feiras de arte. ?Conserva a Bienal de Venecia o prestixio que lles falta a outros eventos deste tipo?

R. R. Non estou moi seguro de coma respostar a esa pregunta.

M.V. Venecia ¨¦ a bienal das bienais. Por ela pasaron moitos dos grandes nomes da arte das ¨²ltimas d¨¦cadas pero tam¨¦n acudiron moitos artistas cunha obra menor. Sen embargo, a arte contempor¨¢nea ten entrado na banalidade e na sociedade do espect¨¢culo, e a Bienal de Venecia ¨¦ un exemplo disto tam¨¦n. Hoxe fanse bienais de arte en todas as partes e xa non hai diferenzas entre un evento art¨ªstico e unha feira das vaidades. Pasou xente por Venecia da que eu te?o aprendido moito. Tr¨¢tase de artistas que deber¨ªamos ter oportunidade de ver en Galicia algunha vez, de feito alg¨²n deles tivo unha exposici¨®n neste mesmo centro coma Giovanni Anselmo. Dalg¨²n xeito na Bienal ten coexistido o fr¨ªvolo co sagrado.

P. ?Que ¨¦ o que tratan de transmitir coa obra que cada un de vostedes presentar¨¢ en Venecia?

R. R. Levarei unha instalaci¨®n audiovisual formada por distintas pezas. O meu traballo nestes ¨²ltimos anos ten que ver coa medici¨®n e coa representaci¨®n do tempo. Presento unha serie de pezas que funcionan coma enclaves. Tr¨¢tase de pequenos acontecimentos, gravaci¨®ns feitas nos ¨²ltimos anos que procuro amplificar coa tecnolox¨ªa. O meu obxectivo ¨¦ modificar o espazo e de a¨ª o estudio sobre a medici¨®n e a representaci¨®n do tempo.

M.V. O que vou a presentar en Venecia ¨¦ o que levo feito toda a mi?a vida e que consiste en traducir a imaxe po¨¦tica en imaxe pl¨¢stica. Tr¨¢tase de amosar a trav¨¦s da mi?a ollada un mundo de imaxes po¨¦ticas. O meu traballo refirese ¨¢ existencia e ¨¢ inexistencia, e tam¨¦n se ocupa de conceptos coma a aparici¨®n, a orixe, a ingravidez e a desaparici¨®n. Isto f¨¢goo amosando distintos pol¨ªpticos que falan sobre a transici¨®n da vida ¨¢ morte. A mi?a obra ¨¦ sempre unha experiencia de co?ecemento. A trav¨¦s deste traballo vou abrindo cami?o, e esta exposici¨®n pretende investigar sobre os espazos l¨ªmites: o deserto, a inmensidade do oc¨¦ano...

P. ?C¨®mo se relacionan as s¨²as pezas co lema central do pavill¨®n espa?ol, Paradiso Spezzatto, extra¨ªdo da obra de Ezra Pound?

R. R. Eu te?o curiosidade polo concepto de fragmentaci¨®n. Pero m¨¢is que as partes me interesan os nexos. Tr¨¢tase de reconstruir os vencellos entre esos elementos inconexos. M¨¢is que a idea de fragmentar o que me atrae ¨¦ o xeito no que se poden pegar os anacos.

M.V. Eu co?ezo a obra de Ezra Pound dende hai 35 anos, ve?o do mundo da poes¨ªa e da filosof¨ªa. Nas mi?as pezas traballo co concepto de para¨ªso coma eu o entendo, que consiste no para¨ªso vencellado ao inferno, ¨¢ dor, ¨¢ ledicia e ¨¢s emoci¨®ns profundas da creaci¨®n. A mi?a vida estivo relacionada co burato, coas fendas, que son ao mesmo tempo o para¨ªso e o inferno. Isto conecta coa idea da existencia e da inexistencia, do ser e do non ser. A poes¨ªa ¨¦ a mi?a forma de vida.

P. ?Hai outros artistas galegos que pola calidade da s¨²a obra poder¨ªan estar presentes nun evento cunha repercusi¨®n tan importante coma a Bienal de Venecia?

R. R. Calquera persoa pode ir ¨¢ Bienal, non hai limitaci¨®ns, vaise ou non se va. Sempre se fala de constru¨ªr unha xeraci¨®n coma se fose unha necesidade. Hai moita xente que est¨¢ a facer cousas, eu vou por libre pero s¨ª que penso que se est¨¢n a facer traballos moi interesantes. Eu estou en contacto con artistas de Galicia, de Finlandia e de moitos lugares e disciplinas diferentes. Hai xente ¨¢ que admiro, aprecio e incluso, coma din alg¨²ns cr¨ªticos, copio.

M.V. Eu non creo nos criterios xeracionais pero amais eu desco?ezo case todo o que se refire a arte contempor¨¢nea galega. Vin algunhas exposici¨®ns pero non te?o un co?ecemento sobre a arte nova galega porque para telo hai que estar vencellado ¨¢s escolas e facultades.

P. ?? diferente para un artista acudir a unha bienal do que sup¨®n prepararse para unha exposici¨®n doutro tipo?

R. R. Para m¨ªn non ¨¦ moi diferente porque sup¨®n amosar o meu traballo e adaptalo ao espazo no que se vai expo?er. As mi?as obras s¨® se ver¨¢n nun espazo concreto do pavill¨®n espa?ol e sobre todo o dem¨¢is que rodea ¨¢ Bienal co?ezo moi pouco.

M.V. Acudir ¨¢ Bienal sup¨®n subir a unha nube, co que implica iso metaf¨®ricamente. ? coma po?er un f¨ªo e subir a trav¨¦s del ata a nube e logo volver a baixar. E unha experiencia semellante ¨¢ do faquir que alcanza a nube co f¨ªo, sube a escaleira e so?a.

P. Ambos empregan novas tecnolox¨ªas no seu traballo. ?Non se est¨¢ a sacralizar demasiado o emprego de medios t¨¦cnicos por parte dos artistas contempor¨¢neos?

R. R. No meu traballo emprego medios tecnol¨®xicos pero non semella moi intelixente analizar unha obra polo uso da tecnolox¨ªa. A arte sempre ten convivido coa tecnolox¨ªa. Estamos rodeados por ela pero creo que un traballo que se deleite no placer tecnol¨®xico non ten porque ser unha obra de arte. ?s veces dame a impresi¨®n de que se parcela moito o campo do co?ecemento ao facer unha divisi¨®n radical entre a tecnolox¨ªa e a arte. Eu emprego os medios t¨¦cnicos pero o m¨¢is importante consiste en saber sublimar o medio co que est¨¢s traballando. A tecnolox¨ªa funciona coma unha extensi¨®n dos nosos sentidos. N¨®s temos un patr¨®n cultural que constru¨ªmos desde a nosa sensibilidade e, ¨¢s veces, a tecnolox¨ªa nestes casos fai de intermediario.

M. V. Eu pertenzo ao territorio do imaxinario, traballo coa luz e a trav¨¦s dela podo revelar o oculto. Fasc¨ªnanme as novas tecnolox¨ªas. Cando vexo a mi?a vella c¨¢mara Volex e a comparo cos medios t¨¦cnicos que se empregan agora qu¨¦dome perplexo, asombrado. As m¨¢quinas actuais son coma seres gal¨¢cticos e cando as utilizo acabanme arrastrando coma si fose un t¨ªtere de feira. As novas tecnolox¨ªas son o aut¨¦ntico para¨ªso fragmentado.

P. ?Como ven o momento actual da arte contempor¨¢nea en Galicia?

M. V. Non vexo que aqu¨ª te?amos os proxectos intelectuais que existen no extranxeiro, sorpr¨¦ndeme que non haxa activistas da arte. E coma si non houbera o substrato intelectual te¨®rico nese aspecto rechamante e espectacular que ten a arte contempor¨¢nea. Aqu¨ª temos boas infraestruturas pero non existe ese intercambio de ideas que permite xerar proxectos colectivos.

R. R. O que aprendin ¨¦ que para facer un proxecto de calquera tipo ten que haber unha planificaci¨®n. Deben existir uns centros de arte contempor¨¢nea en funci¨®n da sua visibilidade, do n¨²mero de habitantes e do fluxo de obras. Hai que armonizar esa situaci¨®n. O ideal ¨¦ que todo proxecto responda a unha necesidade real.