A mirada magn¨¦tica

A pintura da paisaxe nace en Oriente da man de cal¨ªgrafos zen que optaron por unha vida retirada. Arredados da sociedade, aqueles pintores-poetas entreg¨¢ronse ¨¢ contemplaci¨®n da natureza na procura de acougo. Agroma daquela unha primeira mirada de interacci¨®n entre mente e mundo. A natureza como un im¨¢n sensorial que vai atraer a mirada. Como fac¨ªa Novoneyra no Courel. A mirada estabelece unha ponte co universo. Unha busca emocional. Ollar ¨¦ un contacto a distancia. Nos catro trazos dun haiku visual est¨¢ o coraz¨®n da paisaxe. Cara a apreixar de xeito sutil o ritmo da natureza: o seu latexo interior. Tam¨¦n a pulsi¨®n do baleiro. Durante anos os cal¨ªgrafos transportaron ese segredo: de xeraci¨®n en xeraci¨®n.

Unha paisaxe ¨¦ un agregado sensorial: que pasa a habitar na mente

A paisaxe chega a Occidente m¨¢is tarde: pasaron s¨¦culos deica reparar no milagre do contorno exterior. A configuraci¨®n da paisaxe xorde de pintores como Patinir: atentos ao latexo metaf¨ªsico. Azul da distancia. Azul-lonxe. Peneirar a atm¨®sfera. O misterio na recreaci¨®n do contorno natural. A mirada rom¨¢ntica ¨¦ a que logo vai facer a redescuberta, deica configurar na po¨¦tica do sublime unha identificaci¨®n senlleira coa natureza. Fixeron da paisaxe un Absoluto. Esa mirada intensa (chea de paix¨®n) vai dar froitos en Galiza.Toda a Xeraci¨®n N¨®s est¨¢ baixo o feitizo desa ollada magn¨¦tica: que le no libro da natureza deica constru¨ªr un mundo de sentido. Esa imaxe poderosa chega case intacta at¨¦ n¨®s. A propia intrahistoria das orixes nace daquela. Nas esculcas arqueol¨®xicas podemos ver a abstracci¨®n de cosmogon¨ªas primitivas gravadas na pedra. Os baixorrelevos dos petroglifos: o ritmo solar, as ondas, os animais. A integraci¨®n do ser humano co lugar

Todo o espazo vai ficar habitado polo mi¨²do. A riqueza de lugares en Galiza ¨¦ ¨²nica no mundo. Milleiros de top¨®nimos. Cada recuncho fica acari?ado pola man do home e os deuses do lugar. Seguindo o rastro dun animismo primordial. A senda dun pante¨ªsmo inconsciente. A est¨¦tica do sublime propicia un reencantamento da natureza; o pacto coa orixe (nun adestramento da mirada). Na arte e na literatura hai moitos exemplos desa identificaci¨®n: as paisaxes da alma. A sensibilidade n¨®rdica fixo da an¨¢lise da atmosfera h¨²mida e da nubosidade vari¨¢bel un programa est¨¦tico: dende Villamil a Colmeiro, Souto, Urbano Lugr¨ªs, Grand¨ªo, ou as propostas da moderna abstracci¨®n.

Otero Pedrayo falou sempre dunha "terra fondamente humanizada". A xeograf¨ªa n¨®rdica ten unhas caracter¨ªsticas de seu, que propiciaron ese vencello de ra¨ªz coa terra. Simbiose home-terra (a mestura home-humus da que se ten falado). Acontece noutro pobos de Europa (cunha pronunciada sensibilidade intimista). A exuberancia da vexetaci¨®n expresa esa atracci¨®n. A policrom¨ªa infinda de verdes que recobre o territorio. O estalo do outono: onde o vermello deposita o contraste complementario (daquela a natureza vibra). Todos levamos unha carta de cor tatuada na retina. O neno rexistra o abraio crom¨¢tico dun mundo que renace cada xornada. O arco da vella ¨¦ un pacto multicor despois da chuvia. A cor intensa nos lameiros. Unha paisaxe ¨¦ un agregado sensorial: que pasa a habitar na mente. Transportamos unha determinada paisaxe. Somos paisaxe.

A paisaxe ¨¦ o sentimento da mirada. A mirada-duraci¨®n vai configurar o relato da paisaxe: creando un conxunto. Un tecido de relaci¨®ns, nunha urda vital. Complementariedade activa no entrelazo dos sentidos. Experiencia sensorial e memoria do aberto. A sensaci¨®n de plenitude na contemplaci¨®n. A incr¨ªbel gama de cores rechamantes nun cativo paxaro. A textura da pedra. O relevo da ¨¢rbore. As follas amarelas. A luz e o solpor. O misterio do luar. Dicir: veiga, xesta, orballo. O idioma e a natureza respiran ao tempo. As carballeiras, os soutos, as fragas, o recendo da frouma. As p¨®las das ¨¢rbores trazan unha escrita no ceo: un labirinto a descifrar. A chuvia ¨¦ un so?o l¨ªquido. Auga obl¨ªcua que peta na pedra. Auga virada en n¨¦boa. A neve, nos altos cumes do poeta ou a "sinfon¨ªa atl¨¢ntica" da que falaba Cunqueiro: o son do vento e o balbordo do mar entremesturados (dende a atalaia de pedra).

O oc¨¦ano ¨¦ un escultor insomne. Praias de enso?o, illas atl¨¢nticas. A mirada oce¨¢nica vai na procura do infinito. Un para¨ªso que recibe a visita c¨ªclica da desfeita: as riadas da erosi¨®n, os petroleiros do loito, o lume que calcina. Os catro elementos da cosmogon¨ªa primeira seica tolearon. Nietzsche ten unha frase atinada e corrosiva: "O home ¨¦ unha enfermidade no planeta Terra". Unha fenda no equilibrio natural. O debate da sostibilidade. O cambio do clima. A loita pola biodiversidade. A paisaxe pode ser tam¨¦n a cr¨®nica dunha perda. A paisaxe borrada. O rexistro dunha expropiaci¨®n: na privatizaci¨®n da mirada. A ameaza das piscifactor¨ªas. A met¨¢stase das urbanizaci¨®ns sen control. As canteiras a furar nas monta?as. As nubes negras sobre a paisaxe.