Ao rescate de Lugr¨ªs

Disque un d¨ªa, na porta dun amigo que tardaba en abrirlle, colleu un lapis e empezou a debuxar na parede, deixando unha pequena testemu?a do seu xenial e m¨¢xico trazo. Coma ese, Urbano Lugr¨ªs (1908-1973), pintor, poeta de extraordinario bagaxe cultural, lector voraz e bohemio empedernido, fixo centos, se cadra miles.

Debuxaba a todas horas e en todos os sitios. En soporte mural a¨ªnda sobreviven ducias - ¨¢s veces contra vento e marea, como no mundo mari?o que tanto lle gustaba retratar- espallados por Galicia, sobre todo na Coru?a e Vigo, Percalin¨®polis e Xouba City, como lle chamaba ¨¢s cidades nas que naceu, hai agora 100 anos, viviu e morreu unha das m¨¢is agarimosas personaxes do imaxinario colectivo e que xa foi en vida toda una lenda. Asiduo aos bares e tabernas, o xenial artista, a¨ªnda pouco reco?ecido, como proba a escasa programaci¨®n de actos co gallo do centenario do seu nacemento que se conmemoraba o pasado luns, deixou un innumerable legado de obras. Unhas por cartos, que o home, de inmensa xenerosidade, fund¨ªa antes de que sa¨ªse a cantar o galo, e outras regaladas a cambio dun vaso de vi?o, unha cunca de caldo e sempre unha boa conversaci¨®n regada da s¨²a tam¨¦n lendaria iron¨ªa.

Regalaba os cadros a cambio dun vaso de vi?o ou dunha cunca de caldo

Un anticuario coru?¨¦s acaba de recuperar dous frescos do artista

Na tasca O Le¨®n, as obras sucesivas fixeron desaparecer dous murais

Lugr¨ªs, que sendo mozo, e al¨¦n da s¨²a amizade con Dieste, Garc¨ªa Lorca e Alberti, se iniciou na pintura facendo decorados para un teatro de monicreques e para La Barraca, recreou o realismo m¨¢xico avant la lettre, co toque surrealista e sempre mari?o que caracteriza a s¨²a obra pict¨®rica, en moitos murais, como os que fican na confrar¨ªa de Malpica, a igrexa de Vilaboa xunto ao aeroporto de Alvedro, e sobre todo, en bares e restaurantes, antigas tabernas e tascas da zona dos vi?os da Coru?a, como o Vecchio, La Bottega (ex Fornos) e A Mundi?a (antes O Le¨®n) ou o bar Nova Galicia de Santiago. Pero ao igual que o iate Azor de Franco, que o artista republicano aceptou decorar para pagar os gastos da enfermidade da s¨²a muller, tam¨¦n se destru¨ªron moitos lugr¨ªs cos vaiv¨¦ns da especulaci¨®n urban¨ªstica e dos cambios de uso e propiedade de locais que agochaban, moitas veces sen sabelo sequera, unha obra s¨²a.

No medio do debate, nunca resolto, sobre a necesidade de salvar o legado dun dos m¨¢is salientables pintores galegos, destaca a iniciativa dun anticuario coru?¨¦s "enamorado" confeso do artista, Santiago Juega, quen acaba de rescatar dous pequenos cadros que Lugr¨ªs pintara nas paredes dun piso de San Andr¨¦s, a r¨²a coru?esa na que naceu, para adornar a tenda de alfombras dun amigo, al¨¢ polos anos 1962 e 1964, antes da s¨²a marcha definitiva a Vigo. O salvamento destas obras que corr¨ªan o risco de perderse ao po?er en venta o piso no que estaban foi "laborioso, arriscado e custoso", afirma Juega. Pero pagou a pena, subli?a.

Consistiu en extraelas dos muros, un de ladrillos e outro de formig¨®n, e traspasalos a lenzo. O proceso durou dous meses e correu a cargo de Ollarte, unha empresa galega especializada na restauraci¨®n. Peg¨¢ronse capas de papel xapon¨¦s e lenzo coas que se logrou arrincar da parede as pinturas e traspasalas logo a un lenzo. Os dous cadros, agora en venta na tenda de Juega, non s¨® ofrecen os debuxos de Lugr¨ªs sen¨®n tam¨¦n o seu entorno orixinario, coa textura granulada da parede pintada dun verde rechamante e moi com¨²n na decoraci¨®n de interiores nos anos 60. "Con esta t¨¦cnica que permite pasar unha pintura dunha superficie r¨ªxida a unha flexible, a obra adquire unha gran versatilidade, tanto que incluso poder¨ªan ser murais de novo. Abondar¨ªa con volvelos a pegar na parede", explica o anticuario.

Non hai d¨²bida sobre a autor¨ªa destas obras, asinadas polo artista, xunto coa ¨¢ncora que sempre engad¨ªa ¨¢ s¨²a firma e certificados polo seu fillo, o tam¨¦n pintor Urbano Lugr¨ªs Vadillo. Un deles reflexa o debuxo dun cadro colgado cun cordel a unha punta no que se ve unha fiestra ao mar xunto a un ourizo e un floreiro. F¨®ra do marco aparece una anduri?a voando. O outro pequeno fresco agora convertido en lenzo representa un andel sobre o que repousa unha especie de copa con forma de Nautilus, unha caracola de mar e o busto dunha muller cuberto por una camp¨¢ de cristal.

Non ¨¦ a primeira vez que se consigue despegar dun muro unha obra de Lugr¨ªs. Xa se fixo en 1977 cos extraordinarios murais que pintara 25 anos antes por encargo para o antigo Hotel Moderno de Vigo e que agora locen no museo de Castrelos. Santiago Juega salienta que a operaci¨®n para arrincar dous dos pequenos cadros rec¨¦n rescatados sa¨ªu ben grazas "ao seu moi bo estado" de conservaci¨®n. O piso no que estaban sempre foi de oficinas. Nada que ver coa capa de graxa e fume que cubre boa parte dos preciosos frescos e pinturas, adem¨¢is de frases como Ic abitat felicitas (aqu¨ª vive a felicidade), cos que Lugr¨ªs decorou en 1951 as paredes do antigo Fornos da Coru?a (hoxe La Bottega).

O verde e azul caracter¨ªstico do mar que pintaba o artista aparecen hoxe marr¨®n escuro. E a pintura est¨¢ deteriorada e desconchada. No caf¨¦ Vecchio a vista surealista da Coru?a que pintou Lugr¨ªs tam¨¦n sofre da humidade da parede de pedra na que est¨¢. Na antiga tasca O Le¨®n, hoxe o renovado restaurante A Mundi?a, desapareceron en obras sucesivas os murais do artista. S¨® se logrou rescatar un, a graciosa escea dunha balea-barco. Cortouse directamente o anaco de parede co debuxo, enmarcouse e ancorouse na parede da barra. A dona fixo engadir unha plaqui?a de plata que reza: "Urbano Lugr¨ªs Badilla, 1962". O segundo apelido do bohemio m¨¢s ilustre era Gonz¨¢lez.