"Far¨ªa falla un l¨ªder na Igrexa que falase galego"

? comezo da entrevista, o presidente da RAG amosa a s¨²a cara m¨¢is adusta. N¨¦gase a respostar ¨®s primeiros intentos de pregunta, esixe que se apague a gravadora e mesmo fai adem¨¢n de rematar a conversa antes de que empece. Pero Barreiro (Santa Ux¨ªa de Ribeira, 1936) vaise metamorfoseando, e cando remata a conversa ata confesa, mentras se despide na porta do ascensor, que el nunca d¨¢ as "grazas": "N¨®s non impo?emos nada a ningu¨¦n. Cadaqu¨¦n que fale como lle pareza... Hai tres anos que cambiou a norma, e eu sigo dicindo gracias como toda a vida, ainda que o de grazas sexa algo que est¨¢ moi documentado, que ten moita base porque xa exist¨ªa mesmo nas cantigas".

Pregunta. Xubilouse da Universidade, a¨ªnda que segue a dar algunhas clases, e agora lle preparan un libro como homenaxe.

"Estamos nun dos mellores momentos da literatura galega. Hai calidade"

"O galego esmorece e a s¨²a evoluci¨®n non pode depender da pol¨ªtica"

Resposta. Non me pregunte por iso. Diso non quero falar. ? unha cuesti¨®n de pudor.

P. Pois lle pregunto pola campa?a electoral, e polos debates televisivos dos pasados d¨ªas. Qu¨¦ pol¨ªtico ga?ou na asignatura de galego?

R. Iso tampouco o vou contestar. Apague ese aparato, por favor.

P. A ver se lle gusta ¨¦sta: a xente c¨¢nsase dos cambios na norma. Os galegofalantes de sempre non a asumen, sobre todo no rural. E os que estudaron a lingua hai 20 ou 30 anos, as primeiras xeraci¨®ns de escolares que tiveron a asignatura no colexio, tiran a toalla.

R. Cando eu estudiei o bacharelato, en castel¨¢n case todas as vogais ti?an que ir acentuadas. Logo desapareceron, e non pasou nada. Pois en galego ten que ser o mesmo. O cambio de normativa foi moi consensuado. Constitu¨ªronse varias comisi¨®ns, e estiveron traballando un ano. Hai pouco, un rapaz envioume un mail dic¨ªndome que, por culpa mi?a baix¨¢ralle a media, el que sempre levara boas notas en galego. Hai algunhas cousas que o pobo non asume, ou asume con dificultade. Pero co pouco galego que utilizades en EL PA?S non imos avanzar moito.

P. Hai outros medios que s¨® o usan cando a Xunta lles paga. Igual que moitos empresarios. De cami?o ¨¢ Real Academia, ¨® longo do porto da Coru?a, todos os valados publicitarios est¨¢n en castel¨¢n.

R. A Xunta, a pesar de que levamos dous anos e medio co novo Goberno, tomou pouco interese nestas cousas. O mesmo que os concellos. E as¨ª nos vai.

P. Que cidade galega fala mellor e m¨¢is en galego?

R. Ourense e Lugo.

P. E cando se falar¨¢ en toda Galicia o mesmo galego, uniformado pola norma?

R. Nunca. Tampouco en Colombia se fala o mesmo castel¨¢n que aqu¨ª. A cuesti¨®n non ¨¦ esa. Non importa que os da costa te?an gheada e os do interior non mentres exista unha unidade estrutural. O problema est¨¢ en que somos unha sociedade con un pouco de complexo, e a xente, cando lles fala algu¨¦n que consideran unha autoridade, contesta en castel¨¢n. Que rapaces se namoran en galego? No amor p¨¢sase autom¨¢ticamente ¨¢ outra lingua. ? falta de autoestima.

P. Tampouco se morre en galego. As esquelas, as l¨¢pidas, os libros de firmas e a maior¨ªa dos letreiros dos tanatorios est¨¢n en castel¨¢n. ? por respeto ¨¢ morte?

R. ? que a Igrexa, dende a s¨²a liturxia, tampouco utiliza o galego. Non hai un l¨ªder hoxe na Igrexa, un bispo que lidere a liturxia en galego. E far¨ªa falla.

P. Hai unha cadeira vacante na Academia...

R. Si, a do bispo Ara¨²xo.

P. E tam¨¦n estaba a¨ª Jos¨¦ G¨®mez, o bispo de Lugo rec¨¦n falecido, que tam¨¦n era galeguista.

R. Si, e era amigo meu. Pero isto tampouco cambiou nada. En Galicia falta un l¨ªder espiritual que fale galego.

P. Ser¨¢ que os l¨ªderes pensan que a sua autoridade se afortala en castel¨¢n.

R. Se as m¨¢ximas autoridades, os poderosos, falasen en galego, estar¨ªan dando exemplo de que non ¨¦ as¨ª.

P. Torrente Ballester, poucos meses antes de morrer, dic¨ªa que a grande novela en galego estaba a¨ªnda por vir.

R. Non hai moitos idiomas que te?an un Quixote, pero grandes novelas xa as temos. Novelas que falan da realidade galega.

P. Cal ser¨ªa a s¨²a favorita?

R. Na Academia hai grandes escritores que te?en novelas e non me interesa contestar. Pero en Galicia temos autores que se traducen a moitas linguas, como Rivas, que ¨¦ un fen¨®meno.

P. Precisamente, Torrente dic¨ªa que era Rivas o responsable de facer esa grande novela.

R. Bueno, xa a fixo. Evidentemente, a s¨²a ¨²ltima novela ¨¦ a mellor das s¨²as. Manolo Rivas ¨¦ o escritor que mellor sintoniza coas demandas da sociedade. Pero temos boa poes¨ªa, bo ensaio... Por iso non concordo con Franco Grande cando di que a literatura galega non progresou. Estamos nun dos mellores momentos. Hai calidade.

P. E o profesor Barreiro, doutor en Historia e en Dereito Can¨®nico, qu¨¦ anda a escribir agora que ten m¨¢is tempo libre?

R. Estou traballando en varios libros. O primeiro, a biograf¨ªa de Murgu¨ªa, xa o te?o rematado. Estou tam¨¦n corrixindo as probas dun artigo amplo sobre o l¨¦xico ideol¨®xico-pol¨ªtico da primeira prensa galega. E aproveitando que estamos no centenario, traballo nun libro sobre a Guerra da Independencia en Galicia. Houbo un grupo, unha secta que foi calumniada, vilipendiada en Galicia como traidora: os afrancesados. E en realidade eles aspiraban a unha Espa?a e unha Galicia distinta. ?ste ¨¦ un cap¨ªtulo da nosa historia que est¨¢ esquecido. A¨ªnda que se falamos de esquecidos... Tam¨¦n estou preparando ¨®s poucos un libro sobre os que eu chamo os inc¨®modos sociais. ?ses moitos tolos sublimes que tivo este pa¨ªs, que foron uns incomprendidos porque se adiantaron ¨® tempo que viviron.

P. Ent¨®n non ser¨ªan tan tolos.

R. Eran xenios. Como aquel que dic¨ªa "neste pa¨ªs non se resolve o problema da Xustiza mentres a bayeta que limpa os sill¨®ns non sexa de coiro de xuiz".

P. Quen foi?

R. Antonio Benito Fandi?o, ?Grandioso!

P. Co rumbo que leva, o galego ser¨¢ unha lingua morta?

R. O galego ¨¦ unha hemorraxia continua. A lingua est¨¢ esmorecendo e na s¨²a evoluci¨®n non pode depender da pol¨ªtica. Pero eu estou en desacordo con que se utilicen medidas represivas. Unha cousa ¨¦ incentivar e outra perseguir. ? un feito que o galego se est¨¢ perdendo. E non ¨¦ tanto cuesti¨®n de leis como de formas. Hoxe, cando m¨¢is se imp¨®n o galego nos centros escolares, m¨¢is alumnos falan castel¨¢n. Na clase falan galego, pero no patio pasan autom¨¢ticamente ¨® castel¨¢n.

P. Se cadra o galego entrar¨ªalles mellor pola v¨ªa do lecer.

R. A¨ªnda estaba o PP no Goberno cando se elaborara un plan de medidas para facer que o galego funcionase a todos os niveis. Isto aprob¨¢rono todos os grupos, pero hoxe a¨ªnda non se aplicou. Afortunadamente, en Vigo xa non, pero na Coru?a, no campo de f¨²tbol de Riazor todos os indicativos e marcadores est¨¢n en castel¨¢n. E ser¨ªa ben sinxelo cambialos. Son catro cousas. E a xente o agradecer¨ªa: en Vigo non opuxo resistencia ningunha. Se se canta a Rianxeira cando se mete un gol, ¨¦ natural que se dean en galego os avisos.

P. Seica o galego se reserva para a troula e, pola banda oposta, para o cabreo, para a reivindicaci¨®n. Un "non" protesta con m¨¢is contundencia que un "no".

R. E que os sindicatos falan galego. A voz discrepante en galego ¨¦ moi importante. Pero eu penso que esa voz en galego ti?a que ser tam¨¦n, xa o dixen antes, para o acto do amor. Cando un se namora, cando baila...