Unha literatura de intervenci¨®n

"O outro d¨ªa estaba na casa e pu?an na televisi¨®n Walker. Ranger de Texas, a serie que protagoniza Chuck Norris. A min par¨¦ceme un produto hiperpol¨ªtico, cunha carga ideol¨®xica potent¨ªsima: autoritarismo, machismo impl¨ªcito, defensa da propiedade privada, mesmo racismo. Que sucede? Que non se considera pol¨ªtico porque eses valores son asumidos como os normais". Alberto Lema (Vimianzo, 1975) procura, coa s¨²a primeira novela ¨¦dita, "facer expl¨ªcitos certos motivos pol¨ªticos que usualmente se adoitan dispo?er de maneira impl¨ªcita". En Unha puta percorre Europa, que aparece simultaneamente na versi¨®n orixinal galega e na traduci¨®n ao castel¨¢n (Galaxia e Caballo de Troya), un comando feminista decide enfrontar hipocris¨ªas dende a clandestinidade. "Si pretende ser unha novela que interve?a en certos lugares que, por usar unha palabra ambigua", explica Lema, "o sistema tende a facer pasar desapercibidos. Podemos entender que ¨¦ unha novela de intervenci¨®n".

"Non me sentir¨ªa c¨®modo facendo 'prosa bonita' sobre a prostituci¨®n"

"O x¨¦nero negro-vermello de Hammett fixo de n¨®s ep¨ªgonos"

"Haber¨ªa que crear un contracanon que fose contra a verosimilitude"

Unha puta percorre Europa sit¨²ase nas marxes do com¨²n na narrativa galega contempor¨¢nea. Conectada con experiencias literarias extremas -Jean Genet, Jean-Patrick Manchette ou, asegura o texto de contracapa, Pier Paolo Pasolini-, a obra de Alberto Lema v¨¢lese dunha prosa cortante. "Tr¨¢tase dunha prosa espida, substantiva, que busca a coherencia ling¨¹¨ªstica e na que non sexa reco?ec¨ªbel a voz do autor", afirma, "unha novela aparentemente obxectiva malia a que, por suposto, este sexa un termo discut¨ªbel". "A literatura en sentido contrario a este, novelas m¨¢is labradas, m¨¢is ret¨®ricas, con m¨¢is experimentaci¨®n na linguaxe", engade, "son cami?os perfectamente v¨¢lidos e dos que gosto; de feito, non creo que haxa necesariamente unha continuidade entre aquilo que a un lle gusta ler e aquilo que produce".

Mais, para Lema, a linguaxe non ¨¦ inocente. O fraseo contundente e aguzado preside o relato de Luz e Ada polas zonas escuras das sociedades occidentais: "Non me sentir¨ªa c¨®modo facendo prosa bonita sobre este tema, resultar¨ªame moralmente inacept¨¢bel". O autor fala da investigaci¨®n nun "grao cero da escrita" na que o espazo para "disquisici¨®ns do autor" se reduza ao m¨ªnimo: "Na met¨¢fora da escultura, m¨¢is quitar cousas que po?elas". Iso si, n' Unha puta percorre Europa non hai oportunidade para o moralismo, apenas para as propiedades reveladoras da literatura.

"Toda literatura ¨¦ pol¨ªtica, por suposto, por aceptaci¨®n, por acatamento ou por submisi¨®n, e tam¨¦n a que fai expl¨ªcito o grao de consciencia", di. Vela¨ª o aproveitamento que o libro de Alberto Lema fai da denominada narrativa negra ou criminal, f¨®ra de estilemas ou clix¨¦s. "Cando ti usas unha estrutura dada, por exemplo o policial, corres o risco de que decante a novela, que o x¨¦nero escriba a novela. Tentei evitalo. Unha puta... utiliza esa estrutura m¨¢is ou menos policial e coido que axuda ¨¢ hora de constru¨ªr e de fornecerche unha andamiaxe, pero tratei de non ser consecuente con todas as implicaci¨®ns do x¨¦nero". O escritor de Vimianzo cita Red Harvest [Colleita vermella], a c¨¦lebre novela que Dashiell Hammett publicou en 1929.

"? un texto fundador do x¨¦nero pol¨ªtico, o negro-vermello", ri, "que nos converte a todos en ep¨ªgonos". Con todo, Lema non dubida en afirmar que o libro que sempre quixo escribir, escribiuno o estadounidense Nathaniel West en 1933: Miss Lonelyhearts. "Textos capaces de po?er sobre a mesa cuesti¨®ns pol¨ªticas dun xeito intelectual, que ten que ver co ideol¨®xico e co di¨¢logo, e que ao mesmo tempo son quen de pasalo sen que o lector se decate, sen que tropece". As distop¨ªas de Aldous Huxley ou a pol¨ªtica-ficci¨®n de J. G. Ballard ou Ganga, a obra de Ant¨®n Lopo que Lema non cansa de reivindicar, axustan a po¨¦tica d' Unha puta percorre Europa. "Haber¨ªa que crear un contracanon, unha caste de contra verosimilitude", apunta divertido en alusi¨®n ¨¢ conferencia Un pistoletazo en medio de un concierto. Acerca de escribir de pol¨ªtica en una novela. "S¨® ¨¦ veros¨ªmil aquilo que confirma a concepci¨®n normalizada dos feitos".

A peripecia editorial d' Unha puta... si que escapa da concepci¨®n normalizada dos feitos. Obxecto de publicaci¨®n simult¨¢nea en galego e en castel¨¢n, algo polo menos singular nun deb¨² narrativo, Lema tentara, infrutuosamente, colocar a s¨²a obra nalgunha editorial. "Regresei da emigraci¨®n en Canarias e decid¨ªn dedicarme a escribir. Dixen: 'V¨¦?ome para Santiago, alugo un piso, escribo a novela, env¨ªoa a unha editorial e publ¨ªcana", relata, "pero non suceden as¨ª as cousas: mandei a novela ¨¢s editoriais e sorprendeume que nin sequera responden. En fin, unha si me respondeu, negativamente, cousa que lle agradezo". Foi a publicaci¨®n dunha escolma dos seus poemas -Lema tirou este ano, na plataforma editorial Estaleiro, o poemario Plan de fuga- na Revista das Letras do xornal Galicia Hoxe a que o puxo en contacto con Caballo de Troya. "O director de Caballo de Troya, Constantino B¨¦rtolo, galego de procedencia e lector no noso idioma, viu que na biograf¨ªa inclu¨ªda na RdL falaba de novelas in¨¦ditas e pediumas; Isto precipitou a edici¨®n en Galaxia, que se interesara por Unha puta percorre Europa un tempo antes".

Alberto Lema anuncia a publicaci¨®n d' A fame fatal, "unha especie de precuela de Unha puta... [presentada onte en Santiago, xunto a Xabier Cordal], que escrib¨ªn antes", ao mesmo tempo que prepara o terceiro volume desta "trilox¨ªa involuntaria". "V¨¦ndenos que acabou a galaxia Gutemberg e comezou a dixital, e con todo segue a haber a quen lle afectan as palabras", finaliza.