Os exc¨¦ntricos da arte procuran o seu lugar

Exc¨¦ntrico-a: Que est¨¢ afastado do centro, que ten o centro desviado dun punto dado, que non ten o mesmo centro (ca outra cousa). Nos tempos nos que o mundo da arte asiste abraiado a fen¨®menos coma o protagonizado polo brit¨¢nico Damien Hirst e as s¨²as vendas multimillonarias de pezas con dubidoso valor art¨ªstico, a¨ªnda poden atoparse creadores que elixen ou vense obrigados a transitar polos cami?os alternativos ¨¢s grandes autopistas da arte. Tr¨¢tase dun colectivo heterox¨¦neo, non se co?ecen entre si e os seus nomes son distintos aos habituais na programaci¨®n dos museos e galer¨ªas do pa¨ªs. A maior¨ªa deles s¨ªntese a gusto neste papel de outsider e non ten outras pretensi¨®ns que facer o que m¨¢is lles gusta: amosar o seu traballo ¨¢ maior cantidade de xente posible.

As pezas de Aguilera eran demasiado realistas para unha instituci¨®n

"A viaxe converteuse xa nunha necesidade artistica ¨¦ vital"

Isto ¨¦ o que pretende Jos¨¦ Cao, un dos poucos canteiros da vella escola que a¨ªnda se poden atopar en Galicia e que ten o seu museo particular nunha leira, ao car¨®n da s¨²a casa, aos p¨¦s do Monte do Gozo de Santiago. Os peregrinos que chegan a esta zona son os visitantes m¨¢is habituais do peculiar universo de pedra que Cao construiu ao longo de m¨¢is de 25 anos. Se a obra de Cao chegase aos grandes centros da arte sen d¨²bida que poder¨ªa sorprender por unha iconograf¨ªa na que se mistura a cr¨ªtica social, pol¨ªtica e relixiosa. En todo caso non pretende chegar tan lonxe, o que lle gustar¨ªa ¨¦ poder conseguir que as autoridades municipais lle fagan algo de caso para garantir a conservaci¨®n das s¨²as obras cando el non est¨¦. A calidade art¨ªstica do seu traballo -coma o de tantos outros que exhiben nas mellores galer¨ªas e museos- pode ser discutible, pero a forza e peculiaridade das s¨²as esculturas de pedra est¨¢n ¨¢ vista.

O seu caso ten algunhas similitudes co do escultor lalinense Antonio Taboada Willy, que faleceu hai dous anos nun accidente de tr¨¢fico e que deixou no seu taller de Lal¨ªn un cento de pezas, a maior¨ªa en madeira, na que amosa as s¨²as excelentes calidades art¨ªsticas. A s¨²a irm¨¢, Cruz Taboada, e alg¨²ns amigos loitan agora por conseguir que se poidan restaurar as esculturas deterioradas e por atopar un lugar no que ensinalas ao p¨²blico e conservalas en bo estado. Willy era un artista cunha obra moi vencellada ¨¢ natureza. Traballaba con troncos de ¨¢rbores ou con ra¨ªces que atopaba no entorno da carballeira na que se ubicaba o seu taller. Os nomes de Francisco Leiro ou Stephan Balkenhol ve?en ¨¢ mente cando se ven as s¨²as pezas.

Hai outros artistas que emprenden o cami?o de forma tard¨ªa para o que se acostuma na arte contempor¨¢nea. Tratan de abrirse paso nun mundo no que ter m¨¢is de 35 anos ¨¦ un atranco case insalvable ante a enxurrada de artistas mozos que invaden o escenario. Este ¨¦ caso do vigu¨¦s Javier Aguilera, quen leva m¨¢is de dez anos traballando como caricaturista no xornal Faro de Vigo e que hai uns seis anos empezou a traballar no terreo da escultura.

As s¨²as obras foron seleccionadas para alg¨²n concurso de novos valores, pero a decepci¨®n chegou cando lle confesaron que unha das s¨²as pezas non foi premiada porque era "demasiado realista" para o lugar ao que estaba destinada: os corredores dunha instituci¨®n oficial. Hai poucos meses empezou a traballar cunha galer¨ªa de Barcelona, pero de momento non pode vivir da escultura como lle gustar¨ªa e ten que seguir traballando de caricaturista. "Sempre fun autodidacta, ainda que me axudaron moito as clases na escola de artes e oficios, onde tiven a bos profesores como Miguel V¨¢zquez", explica Aguilera.

Tam¨¦n hai casos de artistas que xa percorreron o cami?o habitual e nos ¨²ltimos anos deron un xiro a s¨²a traxectoria. O compostel¨¢n Guillermo Aymerich participou en moitas exposici¨®ns e exerce como profesor na Facultade de Belas Artes de Valencia. Sen embargo, leva xa varios anos convertido nun viaxeiro das artes e investigando en distintas culturas para incorporalas ao seu traballo.

"O feito de ser profesor de universidade d¨¢me a liberdade para non ter que estar constantemente perseguendo as mozas da verbena, que no mundo da arte son as galer¨ªas", explica dende Pek¨ªn, o seu ¨²ltimo destino, no que leva xa ano e medio despois de viaxar e residir en lugares como Nova York, Brasil, Breta?a ou os Alpes B¨¢varos. "Para min a viaxe converteuse xa nunha necesidade, tanto art¨ªstica coma vital. Os lugares aos que vou escoll¨®os mirando un mapa", sinala un artista que tam¨¦n procura f¨®rmulas distintas ¨¢s convencionais para construir o seu universo creativo.

Istos son catro exemplos de artistas que traballan nas marxes, pero hai moitos m¨¢is que non son habituais nos circuitos da arte contempor¨¢nea e quenon te?en nada que envexar a moitos dos que forman parte do circo no que as veces se converte o mundo da arte.