"En Galicia os submisos son os de arriba"

Na vida pol¨ªtica de Carlos Mella (O Foxo, A Estrada, 1930) non faltou axitaci¨®n. Alto funcionario no franquismo, vicepresidente con Albor, candidato ao Parlamento europeo polo BNG de 1993, Mella chacotea coa s¨²a conversi¨®n ao nacionalismo. "Unha ma?¨¢ espertas e es nacionalista", ri, e ponse serio: "Vas vendo un pa¨ªs ao que non deixaron ser". Logo d'A Galicia posible que describiu no seu ensaio de 1992 (Xerais) e do "esperpento xacobeo" co que despezou a pol¨ªtica galaica en Luces de Fisterra (Espiral Maior, 1995), o estradense rep¨¢sase en Memorias dun ningu¨¦n (Galaxia).

Pregunta. Os lectores non agardar¨ªan de Carlos Mella unhas memorias con nomes, apelidos e un ¨ªndice de aludidos?

"A enquisa do galego amosou aos antidem¨®cratas pedindo liberdade"

"Os bispos son como os penedos, non evolucionan, est¨¢n quietos por s¨¦culos"

"O empresariado galego, os bancos, as caixas... aristocracia de palleiro"

Resposta. Iso ser¨ªa unha cuesti¨®n cient¨ªfica, de laboratorio, e a vida ¨¦ pouco cient¨ªfica, an¨¢rquica. Non conv¨¦n encadrala.

P. Memorias dun ningu¨¦n escolma unha pr¨¦sa de intres puntuais da s¨²a longa vida.

R. A senectude peneira feitos. As cousas son importantes por raz¨®ns que entendemos moitos anos despois. Eu paso coma un foguete por toda a mi?a vida administrativa, dos 30 aos 60 anos, non foi nada. Det¨ªvenme moito m¨¢is na vellez e na nenez.

P. Contra a ilusi¨®n dominante, vostede desidealiza os seus anos universitarios.

R. A min cadroume un per¨ªodo de tebras, un tempo no que a universidade non era unha universidade, sen¨®n un campamento para os se?ores que ti?an pos¨ªbeis. As ideas novas estaban prohibidas totalmente. E dominaba unha Igrexa dogm¨¢tica que s¨® se pode entender se falamos dos talib¨¢ns ou do r¨¦xime iraniano. Unha violencia intelectual e f¨ªsica total.

P. Erradicouse ese "terrorismo moral" do que fala?

R. Os bispos son como os penedos, non evolucionan, est¨¢n quietos s¨¦culos e s¨¦culos.

P. O outro d¨ªa a conselleira de Sanidade conferenciaba a prol das posici¨®ns eclesi¨¢sticas en asuntos m¨¦dicos...

R. Eu sa¨ªn a Francia hai moitos anos, cando a¨ªnda non se pod¨ªa sa¨ªr. E xa daquela v¨ªase unha diferenza. A cuesti¨®n civil e pol¨ªtica era unha cousa e malia a que, evidentemente, a Igrexa daba a batalla, non influ¨ªa. O Estado dic¨ªalle que non e obedec¨ªa. Aqu¨ª non, aqu¨ª era terreo conquistado. Resulta dif¨ªcil entendelo. Pasa como coa Guerra Civil, non se pode entender sen vivila.

P. Esa incomprensi¨®n non resulta problem¨¢tica?

R. Pero foi sempre as¨ª. Cada xeraci¨®n quere solucionar os problemas ¨¢ s¨²a maneira.

P. Daquela non hai lecci¨®ns da historia.

R. Non hai, non. A proba ¨¦ que tivemos a lecci¨®n da Primeira Guerra Mundial e logo a da Segunda e non tivemos a Terceira porque a parou o medo.

P. A iron¨ªa define a s¨²a escrita. Por¨¦n, ataca filosoficamente a retranca.

R. A retranca estaba xustificada, no ano catap¨²n, para evitar o poder. Pero hoxe a retranca significa un t¨ªo d¨¦bil, submiso, un t¨ªo que non foi quen de po?erse enriba e empeza con piroladas. E na pol¨ªtica a retranca e o trasacordo resultan cat¨¢stroficos.

P. Se cadra por esa relaci¨®n coa submisi¨®n, a retranca definiu colectivamente aos galegos.

R. Si, somos xente submisa, pero non ¨¦ submiso o de abaixo, ¨¦ submiso o de arriba. Quen conquistou Galicia para os outros non foron os de abaixo, foron os de arriba.

P. E onde se atopa a li?a que afasta a iron¨ªa da retranca?

R. A retranca ¨¦ un m¨¦todo defensivo; a iron¨ªa non. Na retranca xa te reco?eces inferior. Sempre po?o o exemplo do le¨®n: viches alg¨²n le¨®n retranqueiro? Como cando din que os galegos somos moi listos, pois non. Uns son listos, outros parvos, outros regulares. ? a moeda falsa coa que compran a nosa obediencia.

P. Nas Memorias... consigna persoeiros do franquismo que logo se presentaron como "dem¨®cratas de toda la vida". Vostede implicouse na clandestinidade antifranquista?

R. Non. Non asumo eses m¨¦ritos porque non os tiven. O ¨²nico que fixen foi asinar a Carta do 75 [contra o proceso de Burgos]. Pero a min sorprend¨ªame Ruiz-Gim¨¦nez, que chegou a ministro de Franco, e logo atopeino predic¨¢ndome, persoalmente, a boa nova da democracia. Fodeume un pouco. Todo o mundo cambia, pero que non vendan motos.

P. D¨®ese do silencio que seguiu a s¨²a sa¨ªda da Vicepresidencia da Xunta.

R. Fun vicepresidente e enemisteime coas forzas vivas pola parte de arriba. A ¨²nica oferta que tiven ao sa¨ªr foi da Caixa de Barcelona.

P. A que cre que se debeu?

R. Non o sei. Este ¨¦ un pa¨ªs moi estra?o e din "a ver qu¨¦ pasa, non vaia ser o demo...".

P. E cales eran esas forzas vivas coas que se enemistou?

R. Pois sendo vicepresidente econ¨®mico... A mi?a opini¨®n sobre o empresariado galego era a que era, os bancos, as caixas... xa me dir¨¢s qu¨¦ m¨¦rito facer obra social cos cartos dos outros. Aristocracia de palleiro.

P. E por que esa "renuncia ao pa¨ªs" das clases dirixentes?

R. Porque son covardes, queren sobrevivir. Como sobreviviu a nobreza de palleiro foreira? Pois buscando un amo.

P. Tr¨¢tase logo dun defecto de f¨¢brica?

R. A submisi¨®n ante o poder ¨¦ unha constante da pequena historia de Galicia. Non se pode negar. Xa Alfonso II o Casto, me cago en diola! Eramos unha xente miser¨¢bel nun recanto miser¨¢bel, que non entraba dentro da xeopol¨ªtica espa?ola.

P. Malia ¨¢ s¨²a visi¨®n negativa do pa¨ªs, virou nacionalista.

R. Porque ¨¦ un crime hist¨®rico e o ¨²nico que fixo algo foi o nacionalismo. A naci¨®n galega identificouse co traballo. E iso non ¨¦ malo, porque se lemos a historia, o agricultor modernizouse m¨¢is que o enxe?eiro agr¨®nomo. Pero a nobreza non deixou levantar cabeza. As clases de arriba fuxiron.

P. Seguimos na mesma?

R. Aparecen eses amantes da liberdade, meu Deus, a conselleira de Sanidade que confunde o seu pensamento coa s¨²a funci¨®n pol¨ªtica. E logo falan de que estamos en Europa. A¨ªnda falta de carallo para sermos europeos.

P. O seu concepto de nacionalismo, neste libro, evita o eixe esquerda dereita.

R. O nacionalista pode ser de dereitas ou de esquerdas. O nacionalismo ¨¦ unha idea e a esquerda ou a dereita, doutrina. Que o nacionalismo, en Galicia, se ten que tinxir m¨¢is de esquerda? Parece claro. Os dirixentes sempre foron espa?olistas.

P. Define nacionalismo como "non dependencia". Por que ese medo do nacionalismo galego ¨¢ palabra "independencia"?

R. Ser¨ªa moi dif¨ªcil declararnos independentes. Mesmo para Catalu?a. Cantas subvenci¨®ns reciben? Tedes un AVE, que queredes, paralo en L¨¦rida? O que pido eu ¨¦ un nacionalismo razo¨¢bel, ¨¦ a non dependencia e poder facer as cousas que nos ve?an ben sen pedir permiso.

P. Detecta ese "pensamento tur¨ªstico" que denuncia no novo Goberno?

R. Totalmente. En todos os conselleiros. Por exemplo, o da enquisa do galego, todos os antidem¨®cratas do pa¨ªs pedindo liberdade...