Desarmar os panterlos

"En mi pa¨ªs se usa entre ni?os la voz panterlo, y se aplica a un enredo para cazar p¨¢jaros", explicaba Mart¨ªn Sarmiento, por volta de 1757, nunha das principais obras que dedicou ao estudo e ilustraci¨®n da lingua galega, un xurdio traballo que non se atreveu a publicar, pois tem¨ªa que o tomasen por un toleir¨¢n por se dedicar ao que daquela se consideraban trapalladas. O panterlo recibe en galego outras denominaci¨®ns, como gaiola, ich¨® ou trapela. Hai quen se dedica a po?erlle panterlos aos esforzos de revitalizaci¨®n do galego , e de a¨ª o t¨ªtulo do artigo. Vexamos un par de exemplos.

- O idioma galego, atranco para o investimento estranxeiro?

Baixo o titular "Veintiocho empresas auxiliares de Citr?en ya se han ido a Portugal", un xornal ofrece ampla informaci¨®n sobre o desv¨ªo de investimentos cara ao pa¨ªs veci?o, a custa do sur de Galicia. No artigo deb¨²llanse os factores determinantes: solo industrial barato, salarios baixos, mellores conexi¨®ns con v¨ªas de alta capacidade... Sorpr¨¦ndeme non atopar ningunha referencia ao idioma. Seica a Rep¨²blica portuguesa non d¨¢ facilidades especiais para que os directivos e t¨¦cnicos forasteiros que al¨ª se instalan escolaricen os seus fillos e fillas en linguas distintas ao portugu¨¦s.

Hai fracturas que revelan a nosa anormalidade ling¨¹¨ªstica e que debemos ter interese en superar

Ignoro o que opinar¨¢ de semellante atropelo o C¨ªrculo Financeiro de Vigo e compa?¨ªa, que non hai moito tempo puxeron o grito no ceo pola suposta imposici¨®n do galego no ensino. Daquela afirmouse con ¨¦nfase que a tal imposici¨®n era un factor gravemente disuasorio para o establecemento de empresas for¨¢neas en Galicia. Agora vai resultar que se trataba dunha andr¨®mena fundada exclusivamente en prexu¨ªzos contra o galego dos argallantes que a inventaron, dos medios de comunicaci¨®n que a propalaron, e dos dirixentes pol¨ªticos que a vampirizaron. Unha gabela de cabais sucesores hist¨®ricos daqueles a quen Sarmiento recriminou: "Averg¨®?ense os galegos que se empe?an en esquecer a s¨²a lingua nativa, coma se fose incompatible aprender d¨²as linguas ao mesmo tempo, entrando a lingua do pa¨ªs como fundamento da outra ou doutras linguas estra?as".

Adm¨ªtese sen espentenexos que en Portugal o portugu¨¦s non se lle imp¨®n a ningu¨¦n, simplemente ¨¦ o idioma do pa¨ªs. Que far¨¢ falta para que cheguemos a unha conclusi¨®n similar en Galicia? Dotala dun Estado independente monoling¨¹e? Vela¨ª onde acaba desembocando a absurda l¨®xica dos que se resisten a calquera paso cara ¨¢ normalizaci¨®n do galego e as¨ª negan toda posibilidade dunha convivencia igualitaria entre o idioma do pa¨ªs e o do estado.

- Unha consulta para esquecer?

Outro panterlo: a famosa consulta ¨¢s familias sobre o uso do galego no ensino. Esta ti?a basicamente tres obxectivos: xustificar retrospectivamente a campa?a contra o galego desatada nos ¨²ltimos anos, espallar un conflito ling¨¹¨ªstico artificialmente encirrado aos centos de milleiros de fogares que recibiron a enquisa, e lexitimar a derrogaci¨®n do tal decreto. Supo?endo que a consulta fose necesaria, pod¨ªa terse agardado ao curso seguinte: aproveit¨¢base o proceso de matriculaci¨®n, aforr¨¢base di?eiro, garant¨ªase unha resposta masiva, e encarg¨¢base o seu tratamento a un equipo independente e fiable, dando a oportunidade a un debate plural, sereno e informado.

Pero as esixencias de t¨¢ctica electoral primaron sobre toda racionalidade, co resultado que xa se co?ece: a consulta carece de representatividade no ensino medio e profesional (m¨ªnima resposta), non ofrece grande novidade no ensino infantil (unha ampla maior¨ªa das familias queren que os seus fillos e fillas aprendan a ler e escribir nas d¨²as linguas), e soamente pon de vulto as co?ecidas resistencias contra o galego na rede privada ou concertada.

De m¨¢is a m¨¢is, ofr¨¦cense uns resultados que ve?en a subli?ar as vellas fracturas sociais que percorren as li?as divisorias entre o galego o castel¨¢n: de estatus (rede privada/concertada fronte a p¨²blica), de h¨¢bitat (urbano fronte a rural), e territoriais (Galicia interior fronte a atl¨¢ntica). Unhas fracturas que evidencian simultaneamente a nosa anormalidade ling¨¹¨ªstica e o noso atraso social, e que por tanto o pa¨ªs deb¨ªa ter o maior interese en superar. Ser¨¢ que lle interesa ao Partido Popular seguir escaravellando na ferida? Era de desexar que non (pois entre outras cousas as divisi¨®ns tam¨¦n la?an internamente ese partido), e que en consecuencia a Xunta se ave?a a non remexer m¨¢is no asunto. A escolla da fin de xullo para presentar os resultados da consulta fai presaxialo, pero ¨¢ luz da teimos¨ªa dogm¨¢tica e o af¨¢n aventureiro dalg¨²n dirixente, calquera sabe...

Deberamos evitar os panterlos, e cara ao futuro depurar erros, afinar proxectos, renovar mensaxes, acertar a dirixirse ¨¢ maior¨ªa social e ga?ar a s¨²a complicidade arredor dunha causa amplamente partillada: facer un pa¨ªs orgulloso do seu idioma orixinal, un tesouro de todos (tam¨¦n dos que non o falan), un activo intanxible de valor imponderable para o benestar colectivo. E que cante o merlo.