"O uso partidista da lingua ¨¦ com¨²n a todos"

Unha cousa ¨¦ falar co historiador Ram¨®n Villares, e outra facerlle unha entrevista ao presidente do Consello. O responsable da instituci¨®n que puxo a andar Ram¨®n Pi?eiro en 1983 di que a utilizaci¨®n partidista da lingua ¨¦ com¨²n "a todas as formaci¨®ns", despois de convir que c¨®mpre renovar "un pacto de non agresi¨®n no que respecta ¨¢ lingua e ¨¢ cultura". "Ese foi o pacto da Autonom¨ªa". O historiador coordina desde hai dous anos, con Josep Fontana, a edici¨®n dos 12 volumes de Historia de Espa?a. E aclara, indirectamente, por que o responsable do PP na Coru?a lle pode chamar "coru?¨¦s de pro" a Mill¨¢n-Astray sen consecuencias pol¨ªticas: "O canon dos vencedores non foi revisado na Transici¨®n".

"Se falas moito es inc¨®modo, e se falas pouco, es in¨²til" "O discurso de Feij¨®o causou malestar, pero ¨¦ o que pensa el"

Pregunta. En 2006 manifestou que o Consello deb¨ªa transcender a edici¨®n de libros e os encontros no exterior. Como valora a s¨²a xesti¨®n?

Resposta. Tratei de cumprir o que dic¨ªa na posesi¨®n: que o Consello funcione coma un verdadeiro centro asesor e proxector da cultura galega cara ao exterior, e tam¨¦n de punto de encontro de instituci¨®ns, axentes e actores culturais. Non ¨¦ f¨¢cil conseguir resultados a curto prazo, pero te?o a conciencia tranquila.

P. Visual¨ªzase dabondo a independencia pol¨ªtica do Consello?

R. A grandeza do Consello pasa por estar ¨¢ marxe dos cambios pol¨ªticos. Si que noto certa tendencia na opini¨®n p¨²blica e nas elites dirixentes a pensar as instituci¨®ns dun xeito instrumental. Iso ¨¦ inaxeitado, inoportuno e est¨¦ril. Se ¨¦ as¨ª s¨® nos quedaba votar cada catro anos e resolvelo todo nun d¨ªa. Penso que todo o mundo debera estar m¨¢is orgulloso do Consello e non preocuparse de a que consigna pol¨ªtica obedece, porque non obedece ningunha.

P. Renovar¨¢ mandato?

R. Depende. Non estou atado aqu¨ª.

P. A previsi¨®n de recurtes no Consello ¨¦ do 10%, segundo confirmou a xerencia.

R. A previsi¨®n que anuncia Facenda ¨¦ de reduci¨®n, pero non negociamos a¨ªnda. O Consello debe ter un tratamento coma o resto da Administraci¨®n, entendendo que hai prioridades como educaci¨®n e sanidade. Debemos ser solidarios coa situaci¨®n, e non creo que debamos ter nin rebaixa nin castigo. Non hai raz¨®ns para iso.

P. Que o presidente da Xunta recorra ¨¢ "intelixencia" dos rectores para paliar os recurtes na Universidade p¨®dese interpretar de varias formas.

R. A aposta estrat¨¦xica dun goberno pola investigaci¨®n e a innovaci¨®n deb¨ªa ser prioritaria.

P. Na ¨¦poca de Casares critic¨¢ronse os silencios do Consello cando a destituci¨®n de Gloria Moure no CGAC, ou a respecto da Cidade da Cultura.

R. O Consello, cando foi demandado para facer asesor¨ªas, f¨ªxoas. E puido facer m¨¢is, pero non se lle pediron. Sobre a Cidade da Cultura, por exemplo. En temas as¨ª sempre hai o mesmo problema. Se falas moito, es inc¨®modo, e se falas pouco, in¨²til. Temos que ter equilibrio e certa complicidade mutua, institucionalmente falando, coas Administraci¨®ns e coas fundaci¨®ns. Pero ¨¢s veces os gobernos prefiren que non se lles diga nada. Aqu¨ª levamos gobernos dunha cor e doutra, e as pr¨¢cticas son sempre bastante similares.

P. Non hai diferenza entre a dereita actual e o bipartito?

R. De momento a relaci¨®n institucional, formalmente, non cambiou. Non direi que sexa boa nin mala, non son as palabras, pero o presidente da Xunta sempre foi o presidente de honra do Consello. Desde o punto de vista institucional, as relaci¨®ns te?en que ser flu¨ªdas e libres.

P. O primeiro discurso de Feij¨®o no Consello, en xullo, ofendeu a parte dos presentes. A vostede citouno para falar de "normalizaci¨®n en libertade".

R. Penso que ese discurso causou malestar, ¨¦ o que podo dicir. De todos os xeitos, ese ¨¦ o pensamento do presidente da Xunta, non o podes censurar.

P. Quizais por alusi¨®ns.

R. ? evidente que ter¨ªa mellores efectos outro tipo de discurso. Pero hai que afacerse a que os responsables pol¨ªticos, nunha sociedade aberta, te?an opini¨®n e a expresen. A cuesti¨®n ¨¦ que o estilo foi inesperado.

P. As pol¨ªticas educativas e culturais de Feij¨®o non rachan cos m¨ªnimos simb¨®licos da Transici¨®n?

R. ? un asunto moi vidroso, e todo o que se diga pode ser malinterpretado. Hai que sentarse a falalo, e renovar un pacto de non agresi¨®n no que respecta ¨¢ lingua e ¨¢ cultura. Ese foi o pacto da Autonom¨ªa. Pero a situaci¨®n na que estamos ¨¦ froito de moitos factores, non ¨¦ s¨® unha ocorrencia. A xente tende a dicir que ¨¦ cousa duns estrategas electorais, pero cando se lle ocorren cousas aos estrategas electorais ¨¦ que esas cousas responden a realidades, e a xente manif¨¦stase e vota dacordo con iso. Hai que pensar por que sucede iso.

P. Sendo a inmersi¨®n na lingua feble a ¨²nica v¨ªa para adquirir competencias en galego e en castel¨¢n, tan pouco did¨¢ctico foi o bipartito?

R. Na ¨¦poca do bipartito este asunto foi mal tratado e no actual debate tam¨¦n se enfoca mal. ? algo arraizado na sociedade galega, e non se conxura con xaculatorias nin con receitas milagre. Non te?o a soluci¨®n, pero parece claro que isto non se corrixe con manifestaci¨®ns, declaraci¨®ns nin manifestos. Realmente, o capital simb¨®lico que quixemos transmitirlle ¨¢ sociedade galega a trav¨¦s do idioma non funcionou. Logo est¨¢n as pol¨ªticas concretas. O idioma non se resolve s¨® no sistema educativo.

P. Semella dif¨ªcil afastar o idioma da loita partidista se o Goberno galego o desprotexe.

R. A utilizaci¨®n partidista da lingua ¨¦ com¨²n a todas as formaci¨®ns pol¨ªticas, non s¨® a unha. Deben reflexionar. O asunto ¨¦ grave, e debera resolverse con pactos porque non hai f¨®rmulas oficiais, c¨®mpre tracexar medidas complexas. Non podemos volver ¨¢s situaci¨®ns historicamente superadas dos Estados nacionais, onde a lingua foi un elemento de uniformizaci¨®n. Temos que actuar con outros instrumentos, anque a¨ªnda haxa quen estea no s¨¦culo XIX, que cre que por dicirlle algo a algu¨¦n, ese xa vai facelo.

P. Ref¨ªrese a Galicia Biling¨¹e ou aos independentistas?

R. Falo en xeral. Nin pensaba nesas cuesti¨®ns marxinais.

P. Na historiograf¨ªa espa?ola, os ep¨ªgonos ultras dos irm¨¢ns Larraz¨¢bal multiplican varias veces a produci¨®n dos historiadores da Guerra Civil.

R. Na Transici¨®n o canon interpretativo dos vencedores non foi revisado, s¨® abeirado nalg¨²ns aspectos. ? parte disto, o m¨¢is feble foi ese medo a recuperar a tradici¨®n m¨¢is progresista e republicana do pensamento e da simbolox¨ªa espa?olas. Segue pesando unha lousa sobre o tempo da Rep¨²blica, e o combate da memoria ten a s¨²a raz¨®n de ser, pero est¨¢ sometido ¨¢s propias claves dos vencedores: ti quixeches isto, eu agora b¨®too abaixo. Non hai ningu¨¦n que diga 'eu quero facerlle unha estatua na Coru?a a Aza?a ou a Casares Quiroga'. Non, ¨¦ 'temos que retirar aquilo que hai al¨ª'. Iso ten un valor pedag¨®xico evidente, pero tam¨¦n ten un compo?ente punitivo que non constr¨²e.