Da negra sombra ¨® raio transparente

"Sei que hai fermosas composici¨®ns por todas partes en Espa?a, ?pero eu non as podo ver!" d¨ªxolle en ingl¨¦s, en Muros, a Ruth ¨® pai, esbagoando segundo apunta Alfred no seu Diario, o 1 de novembro de 1924. Era a s¨²a primeira expedici¨®n e vi?a na compa?a do seu pai, Alfred, fot¨®grafo. Vi?a ela subvencionada polo fil¨¢ntropo A. Huntington, que aqu¨ª estivera en 1892, e fundador da Hispanic Society of America en New York onde ela traballaba, para lle cumprir os seus mandados e rexas directrices. O obxectivo: rexistrar o traxe galego e a Galicia enxebre; a que non estaba tinxida a¨ªnda co uniforme da modernidade. Programou as expedici¨®ns, documentouse e contactou con persoas para que a orientaran nos descubrimentos. Non era a primeira viaxeira que vi?era. Antes estiveron outros; algunhas mulleres como Elizabeth Vassall Fox que percorre Galicia en 1808 co seu home, lord Holland, e que escribe un diario que se publicar¨¢ en 1910.

Con todo o que m¨¢is lles sorprende e enxalzan, ¨¢s veces, os outros son os monumentos e a vestimenta e case que non reparan na lingua galega nin a literatura que desco?ecen pois apenas co?ecen o castel¨¢n. Emporiso, hai un s¨¦culo, ed¨ªtase Galicia. The Switzerland of Spain de Annette M. B. Meakin, en Londres, con ilustraci¨®ns e as traduci¨®ns dos poemas Unha vez tiven un cravo e Este vaise, aquel vaise. ? a primeira traduci¨®n de Rosal¨ªa ¨® ingl¨¦s e mesmo fixo xesti¨®ns, frustradas, para os traducir todos. Logo vir¨¢n outras, pero sobre todas reina a Anderson pois nas d¨²as estad¨ªas, na do 1926 coa fot¨®grafa Francis Spalding, tentou achegarse ¨¢ cultura e ¨® galego. Captou a tradici¨®n popular, que estaba a investigar o Seminario de Estudos Galegos, e que esmorec¨ªa na ditadura de Primo de Rivera. Nos seus cinco mil negativos vese o aquel e a dignidade dun pobo. Por riba, o seu amor ¨¢ lingua galega zumega nas traduci¨®ns da cantiga de Paio G¨®mez Chari?o, do poema Padr¨®n, Padr¨®n! de Rosal¨ªa e nun anaco doutro de Pondal en Traslations from hispanic poets, 1938. Cando tivo vagar rematou o libro Gallegan Provinces of Spain: Pontevedra and La Coru?a cunha escolma das s¨²as xurdias fotos, editado en 1939, en New York, non moi lonxe de onde paraba un home -non o sab¨ªa- vencido, desterrado e case cego, que lle regalara a ela unha acuarela en 1926 e loitara polos dereitos e a dignidade desa xente que ela retratara, Castelao, que lle vai po?er voz, esta vez no exilio, a todo iso que Ruth fotografara.

Miguel Anxo Seixas Seoane ¨¦ comisario da exposici¨®n