"A clave do teatro ¨¦ a palabra, o demais ¨¦ competir co cine"

Alleo a modas, posuidor dunha obra po¨¦tica e dram¨¢tica sen parang¨®n na literatura galega, Mill¨¢n Picouto (Ourense, 1949) v¨¦n de completar o quinto dos seus libros de Ciclos (Mercurio, Venus, Terra, Marte e X¨²piter) que abranguen tres d¨¦cadas de disciplina creativa. Antes de fin de ano sair¨¢ a s¨²a propia traduci¨®n en castel¨¢n, tam¨¦n en Edici¨®ns Linteo. Despois seguir¨¢ avanzando nunha nova entrega do seu conxunto teatral, denominado Macrocosmos, cunha obra sobre o inca Atahualpa. Picouto tam¨¦n escribiu m¨²sica para varios dos seus traballos.

Pregunta. Planifica polo mi¨²do a s¨²a obra desde hai 30 anos e opera cos ciclos simb¨®licos dos planetas. Con que sentido?

Resposta. Est¨¢ planificada pero vouna escribindo pouco a pouco. Todos os ciclos est¨¢n unificados pola tem¨¢tica e os s¨ªmbolos que a vertebran. Dentro da nosa cultura os planetas son s¨ªmbolos da psique e da actividade humana. X¨²piter ¨¦ tanto o patr¨®n das asembleas populares como o deus da hospitalidade, pero tam¨¦n do Estado e do Imperio. No Ciclo de X¨²piter oc¨²pome de figuras senlleiras da Antig¨¹idade que pretend¨ªan crear un Estado e fracasaron (Vercinxet¨®rix, Xulio C¨¦sar, Pericles ou Aspasia). Son fiel ¨¢ historia, e a poes¨ªa suple a ausencia de datos con proxecci¨®ns imaxinativas.

"Ingresei no galego toda a m¨¦trica grega e latina por primeira vez"

"Vivimos nun tempo minimalista, dun expresionismo rastreiro"

P. ? teatro pero en verso.

R. Trato de recuperar a poes¨ªa para o teatro. Non ¨¦ que faga versos l¨ªricos, porque ser¨ªa s¨® un teatro para ler. O que se quere ¨¦ que a obra estea ben organizada desde a palabra, a clave do teatro occidental. O actual teatro est¨¢ descarreirado porque, querendo competir co cine, insiste nos elementos visuais, que s¨® son vestimenta. De paso recupero o coro, a psicolox¨ªa e unha historia ben contada. Op¨®?ome radicalmente ¨¢ desintegraci¨®n imaxinativa que se practica nas artes e que produce verdadeiros mamarrachos, porque se vulneran as leis propias da creaci¨®n art¨ªstica que tratan de dar unha visi¨®n harmoniosa de personaxes, sucesos ou momentos hist¨®ricos. Uso a tradici¨®n combin¨¢ndoos de maneira nova.

P. E que sentido ten a poes¨ªa para esa fin teatral?

R. Shakespeare ¨¦ o primeiro que organiza as met¨¢foras do seu tempo para vertebrar o discurso dram¨¢tico. A palabra po¨¦tica ¨¦ a m¨¢is concisa, clara, r¨ªtmica e euf¨®nica. Quero que o meu teatro sexa palabra creadora, e maiormente uso hendecas¨ªlabos modernos, non do S¨¦culo de Ouro nin do neoclasicismo. Trato de crear, mediante a concentraci¨®n dos s¨ªmbolos e das palabras, unha realidade imaxinativa que chegue a dar conta dos conflitos humanos.

P. Por que apenas se representaron as s¨²as obras?

R. O meu teatro est¨¢ contra o esp¨ªrito deste tempo. Foi unha beiz¨®n que non se representase. Hoxe calquera director de escena s¨ªntese superior a quen escribe e pensa que pode reformar a obra. Prefiro que destr¨²an a Shakespeare, que sit¨²en a s¨²a obra f¨®ra do tempo, pero a mi?a que non a toquen. Posibelmente non cheguemos a ver representaci¨®ns satisfactorias do Macbeth, a Orestiada ou O rei Lear, pero estamos ben adestrados visualmente e entenderemos perfectamente as escenas a partir da palabra. Os discursos teatrais de hoxe non me interesan: palabras entrecortadas e berradas, superabundancia de xestos para expresar nada, derrogaci¨®n da unidade ps¨ªquica, desinterese polos personaxes.

P. Tr¨®uxolle algunha dificultade o galego para unha obra desta ambici¨®n ou proba que todos os idiomas valen para todo?

R. Valen para todo o que se queira facer con eles. Sobre o galego abondan uns datos t¨¦cnicos: as contracci¨®ns dos seus artigos e preposici¨®ns fai que as palabras menos significantes ocupen menos espazo e axuda ¨¢ expansi¨®n dos substantivos, verbos e adxectivos que son as palabras que m¨¢is importan. O galego ¨¦ unha marabilla. A maiores eu ingresei nel toda a m¨¦trica latina e grega por primeira vez.

P. Con que vontade?

R. Buscaba formas rotundas e ritmadas e porque son palabras para cantar e danzar no teatro. O galego ¨¦ tan pl¨¢stico que funciona coa versificaci¨®n grega, a¨ªnda que te?en unha acentuaci¨®n cuantitativa e a nosa ¨¦ de intensidade. Busco claridade expositiva que ¨¦ onde a riqueza l¨¦xica aparece naturalmente.

P. As s¨²as obras van de Atahualpa ao Imperio Romano, das sagas n¨®rdicas a Prisciliano ou a Illa de Pascua.

R. O poeta e o dramaturgo est¨¢ sempre famento de argumentos. A historia, os mitos e os contos populares son materia na que te fixas. Se me interesa a destruci¨®n dos incas ¨¦ porque me atrae o choque de grandes poderes. Son lector variado, de sagas, de historia e da actualidade. ? un misterio por que escolles uns temas ou outros.

P. De que se ocupan os seus Ciclos?

R. Mercurio ¨¦ mensaxeiro dos deuses e nese ciclo est¨¢n perfilados todos os temas. O perfeccionamento humano no Conto de Abril, a construci¨®n do mundo en Silvania e Fisterra, a cobiza en A peso de ouro. Eses son temas nucleares e despois aparece o amor n'A fada e o cabaleiro do Ciclo de Venus; no Ciclo da Terra o principal ¨¦ o ser humano en momentos hist¨®ricos concretos; na Trilox¨ªa da Illa de Pascua do Ciclo de Marte f¨¢lase dun conflito cosmol¨®xico.

P. No terreo l¨ªrico s¨® deu a co?ecer os Sonetos da l¨²a chea e o O poema dos Lustros.

R. Hai tam¨¦n d¨²as obras in¨¦ditas, pero a poes¨ªa l¨ªrica douna por acabada. A medida que vivimos fac¨¦monos m¨¢is complexos e no meu caso expresarme a trav¨¦s de diferentes voces res¨²ltame necesario. A poes¨ªa l¨ªrica ten convenci¨®ns, lim¨ªtase ¨¢ primeira e a terceira persoa.

P. A moitas das s¨²as obras f¨ªxolle tam¨¦n a m¨²sica, logo abandonouno.

R. Escribo unha obra ao ano e facerlle m¨²sica para unha representaci¨®n que dura 60 minutos levar¨ªame tres meses. Se non se van representar podo prescindir dela. Escribo con m¨¢is facilidade a m¨²sica que versifico, pero a arte musical, con toda a s¨²a sofisticaci¨®n, ¨¦ m¨¢is sinxela que a po¨¦tica. A m¨²sica ten doce notas e hai corenta mil palabras.

P. Sempre permaneceu ¨¢ marxe da sociedade literaria.

R. Te?o un car¨¢cter tendente ¨¢ soidade. Pero a poes¨ªa d¨¢me tanto traballo que non me queda tempo para as relaci¨®ns sociais. Te?o os meus amigos e a mi?a vida privada, e comun¨ªcome coa mi?a obra. O que ten que facer o autor ¨¦ escribir igual que o ferreiro fai utensilios de ferro. A relaci¨®n con outros ferreiros ¨¦ accidental.

P. Os seus libros son alleos a toda moda.

R. Pero son acces¨ªbeis a calquera amante da lectura. Quizais non coinciden co esp¨ªrito do tempo. Se hoxe aparece algu¨¦n facendo sinfon¨ªas seralle moi dif¨ªcil estrealas. Vivimos un tempo minimalista, a gran parte das veces dun expresionismo rastreiro, e perdeuse o discurso medio e alto da linguaxe.

P. Adh¨ªrese ao clasicismo nunha ¨¦poca na que a vangarda ¨¦ sin¨®nimo de calidade.

R. As vangardas son un fetiche da arte occidental. Moitas propostas que se consideran hoxe como tales son repetici¨®ns de algo xa realizado. En arte non toda innovaci¨®n ¨¦ v¨¢lida. O minimalismo, quitarlle materia ¨¢ arte, ¨¦ unha marcha atr¨¢s. Estou con Blake cando dic¨ªa que exuberancia ¨¦ beleza. Sempre miras para atr¨¢s porque o futuro non existe, s¨® como impulso vital.