Un inconformista na Academia

Manuel Rivas ¨¦, segundo o retrouso/recurso period¨ªstico, o noso autor m¨¢is internacional. Tam¨¦n probablemente o m¨¢is nacional. A maiores dos ¨ªndices cuantitativos e obxectivos que acadan as s¨²as obras, est¨¢ a impresi¨®n subxectiva de que o autor coru?¨¦s recibiu da sociedade galega esa autoridade moral que os pobos antigos lle daban aos dru¨ªdas ou aos skalds, o poder da palabra como ferramenta para interpretar o mundo, para constru¨ªr pontes e para derrubar murallas, para trazar os cami?os. Ese Rivas m¨²ltiple, o que vende unha chea de libros e o que ¨¦ unha referencia cidad¨¢, o poeta e o xornalista, entrar¨¢ por fin na Real Academia Galega o vindeiro s¨¢bado, na convocatoria -que o afectado considera un tanto cabal¨ªstica- das 12 horas do d¨ªa 12 do mes 12.

Supor¨¢ a irrupci¨®n da xeraci¨®n dos 80, a da modernidade xa consagrada

Haber¨¢ nova novela en primavera, "e non ir¨¢ da Guerra. Ser¨¢ un 'thriller"

"? un momento de tempestade. Ten que haber unha reacci¨®n verbo da lingua"

"A cultura galega se est¨¢ viva ¨¦ porque est¨¢ afeita a navegar ¨¢ intemperie"

"A min Barreiro [Xos¨¦ Ram¨®n Barreiro, o presidente da RAG] xa me comentara algunha vez, paseando, hai uns seis anos, que por que non entraba na Academia. D¨ªxenlle que sempre pensara, e penso, que era m¨¢is ben cousa de ling¨¹istas e fil¨®logos. Agora, cando me chamou desta vez, porque evidentemente non te van propo?er se non tes idea de aceptar, repetinlle o dos fil¨®logos e el d¨ªxome que unha cousa non quita a outra. Pensei que non pod¨ªa ter esa reacci¨®n pueril, como de menosprezar ese ¨¢mbito, e que eu tampouco son tan importante como para non estar a¨ª. Ademais, un pa¨ªs vai tendo as trabes que ten, e a Academia ¨¦ o resultado desa autoconstruci¨®n, un espazo creado por librepensadores".

Rivas est¨¢ a estas horas en Guadalajara (M¨¦xico), na quizais mellor feira do libro do mundo para os lectores e para os autores. Rec¨¦n chegado de Sof¨ªa (Bulgaria), onde lle ve?en de publicar a traduci¨®n de O lapis do carpinteiro, o s¨¢bado pasado presentaba en AchegArte, a feira da cultura da Coru?a, nunha sala na que non cab¨ªa a xente, Episodios galegos (Xerais), unha compilaci¨®n dos traballos xornal¨ªsticos que publica nestas p¨¢xinas. O luns present¨¢bao en Compostela. O domingo perde media tarde en conversar co periodista coa escusa de contestar a d¨²as ou tres preguntas. O martes chama desde alg¨²n aeroporto para matizalas, e comentar de paso que a primeiros de febreiro sair¨¢ en Ramdom House a traduci¨®n inglesa de Os libros arden mal. Haber¨¢ nova novela en primavera, "e non ir¨¢ da Guerra Civil. Ser¨¢ un thriller".

Non ¨¦ o primeiro xornalista que ser¨¢ acad¨¦mico numerario, nin sequera o ¨²nico dos que agora o son, pero si o que est¨¢ en activo. "En Galicia entre a literatura e o periodismo hai unha fertilizaci¨®n mutua, unha aperta creativa moito m¨¢is intensa que noutras partes. Houbo moitos xornalistas na Academia, de Curros a Villar Ponte e Cunqueiro, e deber¨ªa haber m¨¢is, porque son tam¨¦n traballadores da lingua". Rivas (52 anos) tampouco ser¨¢ o acad¨¦mico que entrou de m¨¢is novo. Carlos Casares foi membro ¨¢ tenra idade de 37 anos, e dos actuais, Rosario ?lvarez Blanco foino aos 49. Pero a s¨²a presenza na vella s¨¦ da r¨²a Tabernas si supor¨¢ a irrupci¨®n da xeraci¨®n dos 80, a da modernidade xa consagrada e en v¨ªas de institucionalizaci¨®n. "Eu vou con vontade de abrir espazos, non de ir botar un petardo. Serei un inconformista, pero xa os hai al¨ª. Como dic¨ªa Walter Benjamin, 'non podemos deixar que a tradici¨®n caia en mans do conformismo'. Sobre se ser acad¨¦mico ¨¦ unha consagraci¨®n ou unha conxelaci¨®n, se o tomas como o chanzo dun escalaf¨®n, p¨®deche pasar o que dic¨ªan de Jes¨²s Aguirre os seus amigos, que estaba tonto, non que o fose. Estar na Academia ¨¦ unha das cousas que che pasan na vida, e v¨¦xoo como un traballo m¨¢is, non como unha percepci¨®n decimon¨®nica e elitista. Se est¨¢s non ¨¦ polas medallas, sen¨®n por amor ¨¢s palabras, ¨¢ lingua, ¨¢ liberdade".

O amor polas palabras veulle ao autor de O lapis porque sempre lle "gustou escoitar". "Na casa dos av¨®s maternos hab¨ªa unha escaleira de madeira e agachab¨¢monos no alto cando nos mandaban ¨¢ cama, e escoitabamos os contos, vellos e modernos", di. O amor pola lingua fai que esa cuesti¨®n te?a desencadeado unha das s¨²as contadas arroutadas pasionais. "Este ¨¦ un momento de tempestade. ? importante que haxa unha reacci¨®n verbo da lingua, fronte a este goberno que ten cara ela, cara o noso patrimonio, o desd¨¦n froito da ignorancia. Non se pode dicir, como dixeron, que ¨¦ m¨¢is importante o P¨®rtico da Gloria que os cancioneiros, porque cando floreceu a pedra no rom¨¢nico, floreceu tam¨¦n o noso idioma. Son tempos estes de deconstruci¨®n, e por iso son importantes xestos como o que fixo Barreiro en Celanova ante Feij¨®o, que te?en o valor de cambiar as cousas, porque non sempre se fai o que hai que facer, e aqu¨ª as elites son moi caladi?as".

Boa parte de Episodios galegos est¨¢ precisamente motivado pola denuncia desa deconstruci¨®n. A da Selecci¨®n Galega de f¨²tbol, a do hospital do Centro Galego de Bos Aires -"non se atrever¨ªan a privatizar os hospitais da Coru?a ou de Vigo, pero fano coa da meirande cidade galega"-. E a da cultura, claro. "A cultura ten unha dobre condici¨®n, a de sustentar o conformismo e a da pescuda e a convulsi¨®n permanente. Depende de quen a faga e da sociedade civil. A cultura galega, m¨¢is que de resistencia, ¨¦ de re-existencia. A Xunta abandona unha iniciativa como Culturgal non porque non te?a ¨¦xito, sen¨®n precisamente porque o ten, nun acto de sectarismo e en contradici¨®n co te¨®rico pragmatismo de quen enche a boca falando de industria. E quen retoma a feira ¨¦, ademais do Concello da Coru?a, os colectivos e a industria cultural real. Dif¨²ndese a gran mentira de que a cultura galega est¨¢ subvencionada, cando a verdade ¨¦ que se est¨¢ viva ¨¦ porque est¨¢ afeita a navegar ¨¢ intemperie. Esa ¨¦ a historia da cultura galega, a da dorna que navega libre".

Quen ¨¢s 12 do d¨ªa 12 do mes 12 tomar¨¢ posesi¨®n dunha das trinta cadeiras da RAG, a que deixou baleira Camilo Gonz¨¢lez Su¨¢rez-Llanos, sempre tivo un discurso sobre a lingua e a cultura que se poder¨ªa describir como de "optimismo empresarial". O galego e o que nel se faga ¨¦ tam¨¦n un capital, ten un valor econ¨®mico. "Hai xente que a¨ªnda non o sabe, que ¨¦ un recurso. Sempre estamos a falar do modelo de Dinamarca ou de Irlanda, e Galicia poder¨ªa ser un modelo, un pobo que est¨¢ presente en todo o mundo, unha cultura que ¨¦ a ponte entre a hisp¨¢nica e a portuguesa. Poder¨ªa ser un modelo pero corremos o risco de ser un pesadelo", advirte Rivas. Pois ben, quen o administra en boa parte ese recurso ¨¦ a RAG. "? Academia haille que pedir m¨¢is, a¨ªnda reco?ecendo que nos ¨²ltimos anos fixo moitas actividades. Ten que ser como unha d¨ªnamo que aporte enerx¨ªa, como a arca na que se garda a semente, por moito que os medios sexan poucos".

Que achegar¨¢ Manuel Rivas Barr¨®s a esa arca? "G¨®mez de la Serna andaba cun frasco que po?¨ªa ideas. Eu irei coa maleti?a das ideas, a escoitar, a aprender, e a ser unha ferramenta de inconformismo", di. E que titular lle po?er¨ªa ¨¢ s¨²a entrada na Academia? "Que entra o fillo dunha leiteira e dun albanel, que naceu na r¨²a da Marola. Non pola procedencia social, sen¨®n porque o mellor que un ten ¨¦ o que lle deron os outros, e esa xente foi quen de manter a herdanza, o que hoxe somos".