Galicia e o 'buraco in progress'

Se tivese que escoller agora d¨²as vi?etas de Castelao, unha ser¨ªa a do gato c¨ªnico que recita a B¨¦cquer: "Volver¨¢n las oscuras golondrinas en su balc¨®n los nidos a colgar... Pero aquela que papei o ano pasado, esa non volver¨¢." E a outra? A outra ¨¦ aquela na que aparecen unha nai e un meni?o e a muller pregunta: "Por que non queres ir ¨¢ escola?". E o rapaci?o di: "Porque sempre me preguntan o que non sei".

Son d¨²as pequenas obras mestras de humor e humanidade que refulxen en todo tempo. E que deber¨ªan terse proxectado en power point no Parlamento aut¨®nomo mentres se debat¨ªa o "estado da naci¨®n".

O gato par¨®dico ten hoxe o seu correspondente no cinismo pol¨ªtico. Verbo do modelo ling¨¹¨ªstico no ensino, o gato do Goberno papou unha boa andori?a e esa xa non volver¨¢. A andori?a papada p¨®dese ver como unha alegor¨ªa do que era un consenso b¨¢sico laboriosamente constru¨ªdo. E perdido de golpe. O verdadeiro anarquismo quer¨ªa ser a "m¨¢xima expresi¨®n de orde". En cambio, a anarco-dereita medra co caos.

C¨®mpre a liberdade de circulaci¨®n na estrada: esquerda ou dereita por votaci¨®n dos condutores

Tam¨¦n a outra vi?eta pres¨¦ntase hoxe cun alto sentido par¨®dico. Se falamos de "liberdade de escolla" ao xeito pueril e irrespons¨¢bel en que o emprega a neo-dereita, a primeira liberdade deber¨ªa ser a que reclama o neno: a de ir ou non ir ¨¢ escola. O rapaz desa vi?eta ¨¦ un p¨ªcaro entra?¨¢bel. A¨ª est¨¢ a refinada intelixencia e a vontade de estilo popular. No decreto que o Goberno teima en aprobar, podemos ver o reverso caricaturesco desta vi?eta. A desvalorizaci¨®n da funci¨®n docente e a invitaci¨®n a exercer "a liberdade de non saber". Agora o p¨ªcaro pode ir ¨¢ escola tranquilo, co?ecedor de que o seu "dereito a non saber" est¨¢ por riba dos deberes escolares, e que o seu "non querer saber" est¨¢ avaliado polos que mandan e por un fato de pais fronte aos sospeitosos valedores da funci¨®n docente.

Non hai en todo o orbe mundial un decreto m¨¢is marxista. Por suposto estou a falar do que ocorre no disparatado Camarote dos Irm¨¢ns Marx. Poder¨ªa darse a circunstancia matem¨¢tica, e non ¨¦ broma, de que o voto dun s¨® pai inclinase o modelo ling¨¹¨ªstico dunha escola infantil perante catro anos. E en primaria e secundaria, tal como est¨¢ feito este decreto, pode darse con toda normalidade este di¨¢logo entre profesor e alumno.

-Desculpe por molestalo, prezado alumno, mais agradecer¨ªa inmenso que vostede te?a a amabilidade de responder a esta mi?a pregunta en galego xa que estamos en clase de Co?ecemento do Medio. Poder¨ªa dicirme, por favor, un nome en galego deste insecto cole¨®ptero de nome cient¨ªfico Lampyris nocticula e en castel¨¢n co?ecido como luci¨¦rnaga?

-Ni entiendo lo que dices ni entiendo por que me preguntas lo que no s¨¦. A mi no me vas a practicar t¨² la inmersi¨®n y hay un decreto que dice que en el aula puedo hablar la lengua que me sale de los huevos y escribir los ex¨¢menes en la que me salga de los cojones. Paso de ti, t¨ªo.

-Paso-de-ti. Magn¨ªfico! Xa temos un novo nome para o vagalume. Lucec¨², vella, lucerna, corco?o... e Paso-de-ti!

A trapallada ten a s¨²a propia lei, moi semellante ¨¢ da gravidade. Ou perseveras na trapallada ou saes decididamente da trapallada. Non hai xeito de sa¨ªr da trapallada tentando convertela en media trapallada, pois o que resulta ¨¦ que media trapallada equivale ao final a trapallada e media.

Isto ¨¦ o que est¨¢ a pasar con este decreto sobre a lingua no ensino. E o encirrado debate v¨¦n ser unha grande met¨¢fora do que est¨¢ a pasar neste pa¨ªs.

Durante meses estiveron d¨¢ndolle voltas ¨¢ agulla de marear polos famosos tres terzos. Alg¨²ns avisamos que era unha trapallada, e ademais unha trapallada invi¨¢bel. Mais todos tivemos que andar nesa nora, a dar voltas como os cabali?os dun carrusel de feira. Agora, de s¨²peto, esqu¨¦cese a xenial ocorrencia dos tres terzos e l¨¢nzase un discurso de recambio: o do presunto equilibrio. Que pasou co ingl¨¦s? Outra "andori?a" no papo? Pois pasou que se xogaba de farol, o caso ¨¦ que viraramos na nora, que viviramos na miraxe, mentres na realidade se estaban a recortar os orzamentos das escolas oficiais de idiomas en toda Galicia. En aparencia, hai correcci¨®ns. Mais non son por vontade propia, autocr¨ªtica ou procura do consenso. ? o test da realidade o que vai corrixindo o absurdo. Pero, claro, a realidade non d¨¢ feito con tanto absurdo. Quere que lle boten unha man. Por exemplo, o absurdo xira agora arredor de dous eixos que se asentan na falsidade: o das materias "troncais" e o poder determinante dos pais. No curr¨ªculo educativo non existen materias "troncais". Non hai materias de primeira e outras de segunda. ? un disparate! En que criterios pedag¨®xicos se fundamenta a decisi¨®n de que todos os estudantes de Galicia te?an que aprender ¨¢ forza matem¨¢ticas en castel¨¢n?

?E que dicir do poder discrecional dunha parte dos proxenitores para decidir sobre o ser ou non ser dunha lingua que ¨¦ patrimonio com¨²n? Neste pa¨ªs, todos pagamos o ensino p¨²blico (e o privado concertado!), ¨¦ dicir, todos somos pais e nais. Mesmo o presidente e os conselleiros que non te?en fillos, tam¨¦n eles, nunha sociedade democr¨¢tica, tam¨¦n eles son pais e nais. Non, non ¨¦ a liberdade o que se instaura, sen¨®n o caos. Non ¨¦ a cordialidade o que se implanta, sen¨®n a rifa permanente. Non sei se vi?amos dun "biling¨¹ismo cordial", mais si dunha "tranquilidade relacional" que agora pode estoupar. Dise que hab¨ªa un compromiso electoral, mais nunca se especificou o contido da reforma. E a¨ªnda que para afagar orellas fan¨¢ticas se fixese algunha promesa, o gobernante ten a obriga de revisala cando esa promesa vai contra o esp¨ªrito do Estatuto, da Constituci¨®n e da Carta Europea das Linguas.

E se non se fai as¨ª, se non se volve ¨¢ sensatez dun gran consenso ling¨¹¨ªstico, que garanta a protecci¨®n do galego, o que c¨®mpre ¨¦ espallar o modelo Camarote dos Irm¨¢ns Marx a todos os eidos da sociedade. Que se decrete a "liberdade" de pagar impostos, taxas e multas. A "liberdade" de circulaci¨®n automobil¨ªstica a esquerda ou dereita por votaci¨®n dos condutores en cada estrada e cada catro anos. Que os clientes das caixas de aforro te?an dereito a votar en urnas e sucursal a sucursal (que menos!) se apoian ou non unha fusi¨®n. E que, dunha vez por todas, decidamos en votaci¨®n se na catedral de Compostela est¨¢ enterrado o ap¨®stolo Santiago ou o herexe Prisciliano.

A educaci¨®n ¨¦ o n¨²cleo de abastecemento de esperanza dun pa¨ªs. O que se fixo perante un ano enteiro non s¨® foi perder o tempo sen¨®n espallar en todo o corpo docente, en mestres e profesores, a s¨ªndrome do burn-out, o queime, o chamado "infarto da alma". A relaci¨®n dun bo gobernante co seu pa¨ªs deber¨ªa semellarse a do artista coa s¨²a obra. Velo como un work in progress. Unha obra aberta. Mais a forma que agora mesmo ten o pa¨ªs ¨¦ a dun buraco in progress. Aborrec¨ªan a "inmersi¨®n" e, mira por onde, estamos todos mergullados nun Camarote absurdo, ocupados en facer buracos no baleiro.