Cans, nunca tal pensamos

Xa sabe todo o mundo que o Festival de Cans empezou como unha broma. Unhas ca?as nun bar e un chiste f¨¢cil xogando coas similitudes fon¨¦ticas. Unhas datas que cadran co curm¨¢n franc¨¦s e xa botou o conto a andar. Cos colegas de Arela, fixemos unha primeira edici¨®n que nos custou pouco mais de 3.000 euros, e ¨¢ que deberon de vir 300 ou 400 persoas. Subimos ¨¢ xente en chimp¨ªns para pasealos, decidimos po?er as curtas en alpendres e cortellos, e vimos que a broma pod¨ªa funcionar. O evento empezou a medrar pouco a pouco, con m¨¢is xente cada ano, e a sa¨ªr nos telexornais. Pero era dif¨ªcil darse conta desde dentro da dimensi¨®n que empezaba a coller. Un ano atopeime con Camilo Nogueira, co adegueiro Emilio Rojo e tam¨¦n me dixeron que vi?era visitar o festival desde Arag¨®n un tipo que me quer¨ªan presentar. Era Manolo Kabezabolo, un cantautor punki que se fixo c¨¦lebre porque estaba interno nun psiqui¨¢trico e sa¨ªa de permiso s¨® para actuar. Kabezabolo tivo que marchar e quedei coas ganas de sa¨²dalo. Pero ese persoal tan dispar deume que pensar. Efectivamente, as cousas estaban cambiando. Se estaban no mesmo festival Camilo Nogueira, Emilio Rojo e Manolo Kabezabolo, ¨¦ que o chiste funcionaba. Pero Cans non pod¨ªa quedar s¨® un chiste.

Se Camilo Nogueira e o 'punki' Manolo Kabezabolo estaban al¨ª, algo pasaba

Sobrar¨¢n festas gastron¨®micas, pero nunca festivais de cinema

Decidimos seguir tendo o chiste como reclamo, pero no fondo o traballo volveuse mais serio. Cans decidiu converterse en aposta polos novos creadores, escaparate de m¨²sicos, realizadores de clips e directores de curtas. Este ano estrear¨¢n pel¨ªcula cinco directores galegos que pasaron por Cans e tiveron premio: Fernando Cortizo, Quique Otero, Mario Iglesias, Dani de la Torre e Luis Avil¨¦s. Cando un ve esta camada, s¨¦ntese orgulloso. Argumentos coma este foron os utilizados para que a Academia do Cine seleccionase Cans entre os festivais de preferencia no que os ga?adores de ficci¨®n acceden ¨¢ preselecci¨®n dos Goya. Este ano intentamos que Alex de la Iglesia, presidente da Academia, estivese en Cans, pero non foi posible. As conversas empezaron meses atr¨¢s, pero a axenda non llo permitiu. Un d¨ªa antes de empezar recib¨ªn unha mensaxe. Era Alex de la Iglesia, disculp¨¢ndose desde o outro Cannes, e dando ¨¢nimos cunha mensaxe gamberra. Foi un detalle bonito.

Todo este c¨²mulo de circunstancias que se dan en Cans fainos reflexionar sobre se o formato deste festival poder¨ªa ser un banco de probas para un novo xeito de facer chegar ¨® p¨²blico determinados produtos culturais. E tam¨¦n un est¨ªmulo para a activaci¨®n do mundo rural. "Sobran festivais", levamos escoitando nesta lexislatura e na anterior desde os pol¨ªticos que rexen o audiovisual. Festivais nunca sobran, sempre faltan. En todo caso, sobrar¨¢n festas gastron¨®micas, pero festivais de cine, nunca. A¨ªnda que non deamos de comer de balde. Cans ¨¦ unha plataforma de novos valores, un encontro de profesionais e ata dir¨ªa que empeza a moverse un pequeno volume de negocio. Cans ¨¦ un escaparate: actores, directores, m¨²sicos, guionistas, directores de casting, xornalistas, pol¨ªticos ou escritores.

En Cans x¨¦rase unha atm¨®sfera especial. Esa que fai que Coque Malla ve?a tocar al¨ª, e de s¨²peto perciba o esp¨ªrito do festival, e pida unha guitarra para tocar nun gali?eiro. A noticia corre como a p¨®lvora, e ata se suma Iv¨¢n Ferreiro. O gali?eiro queda peque?o e pasa a ser backstage. Optan por tocar enriba dun pozo. YouTube est¨¢ que escacha con tantas descargas desta actuaci¨®n. Nunca tal pensamos.

Pero se hai algu¨¦n por quen neste festival te?amos especial debilidade, ese ¨¦ Lu¨ªs Tosar. O desta edici¨®n pasou todas as expectativas cando puxo no torreiro das estrelas a s¨²a lousa. Estar al¨ª ¨¢ s¨²a beira e retirarse un momento para ver con calma ducias de c¨¢maras de fotos disparando e todas as televisi¨®ns posibles, era para pensar que realmente estabamos nun festival de verdade. A Tosar s¨® nos queda erguerlle unha estatua en Cans. Non s¨® por todo o que fixo polo festival, sen¨®n por moitas cousas que non se ven, como alg¨²n marr¨®n do que nos ten librado usando a s¨²a amizade para contactar con xente. Este ano, despois da s¨²a actuaci¨®n coa s¨²a banda musical, Di Elas, estivemos a falar no backstage de algo que no futuro nos gustar¨ªa proporlle. Non se pode contar m¨¢is.

Pero confeso que os que mais me emocionaron foron os veci?os. Decidimos montar un xurado con eles e foi unha experiencia das m¨¢is enriquecedoras de todas as edici¨®ns do festival. Os teus propios veci?os son unha agradable caixa de sorpresas que o festival axuda a descubrir. Divina Campos, que ten 78 anos, foi a voceira do xurado. Cham¨¢ronme de La Ventana porque Gemma Nierga quer¨ªa entrevistar a Divina na SER. Sempre tratas de protexer os veci?os, que sexan agarimosos con eles nas entrevistas. Gemma Nierga f¨ªxolle unha entrevista simp¨¢tica e emotiva. Divina ¨¦ vendedora ambulante e non ti?a sa¨ªdo moito nos ¨²ltimos tempos da casa. Como ela confesou no programa ti?a "unha enfermidade na casa". O seu home levaba tempo malo e morreu hai uns meses. Cando lle propuxen participar no xurado non estaba animada. Creo que integrarse no festival, formar parte do xurado, e sentir que cumpr¨ªa un papel axudoulle a levantar o ¨¢nimo. Se este festival serve s¨® para ese pequeno detalle, para alegrarlle a vida a un veci?o, xa pagar¨ªa a pena facelo outros sete anos mais.