Ler ¨¦ 'sexy'

Por se non o sab¨ªan. Ademais de moitas outras cousas, todas elas moi louvables, ler ¨¦ sexy. Graci?as a Iolanda Z¨²?iga, ga?adora do Premio Xerais de novela 2010, por lembr¨¢rnolo na camiseta que vest¨ªa cando recolleu o galard¨®n. Unha ¨¢s veces esquece ese tipo de obviedades, sobre todo nos tempos que corren. Moitas fomos ¨¢ Illa de San Sim¨®n pouco predispostas ¨¢ autocompaix¨®n choromiqueira, e con pouca vontade de mentar -nin para criticalo!- este goberno da pataqueira que nos tocou. Iso ser¨ªa case unha aldraxe a lugar tan fermoso e ¨¢ memoria sagrada que a illa garda. E vela¨ª que as palabras que soaron foron outras. Iolanda Z¨²?iga levantounos a autoestima ao sinalarnos o roteiro que nos leva ao futuro: fe no que somos, entusiasmo polo que facemos, curiosidade para deixarmos ¨¢ marxe os vieiros rozados e confianza na nosa capacidade para mudar as cousas. Ese ¨¦ o caderno de bit¨¢cora das novas xeraci¨®ns que est¨¢n xa a tecer a rede da cultura galega de hoxe, de ma?¨¢. Al¨ª, en San Sim¨®n, v¨ªronse este ano moitas caras novas, moitos mozos e mozas que no curr¨ªculum s¨® te?en afouteza e creatividade, pero que nos est¨¢n a devolver a esperanza. Fac¨¦desnos falla para non sucumbirmos ¨¢ s¨ªndrome de liliput que os nosos gobernantes teiman en nos inocular.

A historia da literatura ter¨¢ que empezar a falar da Xeraci¨®n Merl¨ªn

Como contrapunto ao entusiasmo, a oferta nos andeis ¨¦ m¨¢is ben discreta

Que d¨²as mulleres ga?asen o Xerais e o Merl¨ªn ¨¦ un feito que non debera sorprendernos, pois espella o protagonismo que est¨¢n a ter na nosa literatura, visualizado tam¨¦n no feito de que Fina Casalderrey actuase coma mantedora do acto. Pero entre Iolanda Z¨²?iga e Teresa Gonz¨¢lez Costa hai m¨¢is coincidencias,comezando polas xeracionais. Elas son xa froitos logrados da Xeraci¨®n Merl¨ªn, esa que se iniciou ¨¢ lectura en galego hai vintecinco anos da man de ?rsula Heinze, de An Alfaya, de Gloria S¨¢nchez.... P¨²blico novo do trinque, que debulla nas letras coma quen rilla chocolate e do que sa¨ªron docentes entusiastas, lectores apaixonados e escritoras coma Iolanda e Teresa. Si, se cadra, a historia da literatura, tan amiga ela de etiquetas, ter¨¢ que empezar a falar da Xeraci¨®n Merl¨ªn. Porque, se o futuro est¨¢ na mocidade, c¨®mpre lembrarmos que temos historia. E o 13 de xu?o, en San Sim¨®n, celebramos tam¨¦n as vintecinco primaveras que cumpriu o Premio Merl¨ªn de literatura infantil.

Non sei se os aires da r¨ªa levar¨ªan ata Cangas do Morrazo as voces ledas da illa. Se as¨ª foi, seguro que os se?ores da Academia Galega al¨ª reunidos para recibir ao poeta Bernardino Gra?a tomaron nota dos ventos que corren. A pr¨®xima vaga, para unha muller. Por se queren ideas, velaqu¨ª van algunhas: Mar¨ªa Xos¨¦ Queiz¨¢n, Marilar Aleixandre, Ana Roman¨ª. Xa digo, s¨® algunhas. Ah, e por se dubidan do que lles digo e pensan que iso de "ler ¨¦ sexy" non ¨¦ m¨¢is que m¨¢rquetin, b¨®tenlle un ollo a un libro que se titula As mulleres que len son perigosas, de Stefan Bollmann. Seguro que se convencen.

- Oferta discreta. Como contrapunto a tanto entusiasmo, a oferta dos andeis de libros ¨¦ ben m¨¢is discreta, f¨®ra dalgunhas sorpresas agradables, coma o libro de partituras Once baladas galegas. Versi¨®n sinxelas para piano, onde os principiantes atopar¨¢n versi¨®ns asequibles, preparadas por Rogelio Groba, para acompa?ar textos de n¨®s tan co?ecidos como Lela, de Castelao, ou Unha noite na eira do trigo, letra de Curros Enr¨ªquez e m¨²sica de Castro Chan¨¦. Unha boa ocasi¨®n para que as novas xeraci¨®ns co?ezan ao vivo a nosa m¨²sica e a nosa poes¨ªa.

Entre as novidades literarias m¨¢is recomendables salienta O coitelo en novembro de Marilar Aleixandre. O que nun principio parec¨ªa ¨ªa ser unha colect¨¢nea de relatos dispersos converteuse, grazas ¨¢ fantas¨ªa e ao traballo da autora, nun labirinto metaliterario onde os so?os e a realidade se confunden, onde os cami?os da historia e da literatura se entrecruzan de xeito inextricable e o ap¨®crifo pode ser estratexia de evasi¨®n e labazada de realidade. Un libro dotado dunha coherencia pouco com¨²n, malia a s¨²a natureza centr¨ªfuga, e no que se atopan algunhas pezas antol¨®xicas. A magna Anthology of Galicia Literatura/Antolox¨ªa da Literatura Galega preparada por Jonathan Dunne sinala, na mi?a opini¨®n, un dos cami?os polo que o noso sistema literario se debe encarreirar na loita pola s¨²a supervivencia: o da colaboraci¨®n entre empresas (aqu¨ª Xerais e Galaxia), neste caso abenzoada co apoio da Xunta, cuxa ausencia resultar¨ªa incomprensible nun proxecto coma este, un proxecto de equipo, que re¨²ne entre antologadores e traductores m¨¢is de cento vinte persoas, e que por iso mesmo refuga a vocaci¨®n totalizadora e canonizadora que adoita subxacer a todo desaf¨ªo antol¨®xico. O que resoa aqu¨ª ¨¦ nunha polifon¨ªa de voces, o eco actual da nosa historia literaria. A excepcional calidade das traduci¨®ns ao ingl¨¦s fai deste libro unha aposta de futuro.

Entre os retornos, moitos que non achegan nada de novo. Vela¨ª o caso de Miguel Su¨¢rez Abel, incapaz de sorprendernos malia levar tantos anos ausente do noso panorama literario. Tampouco afina Xabier L¨®pez Rodr¨ªguez en Hai que ir morrendo, unha obra que se presenta en boa medida como unha autoparodia desinhibida do protagonismo que na nosa cultura ten a morte pero na que o autor non acada o nivel de intensidade argumental e de elaboraci¨®n estil¨ªstica que amosara en Destruci¨®n.

Pola contra, as voces de Xurxo Borraz¨¢s e Xavier Queipo sempre traen un aquel de refrescante, desafiando as expectativas de quen le. Logo xa convencer¨¢n m¨¢is ou menos, segundo o caso, pero a estes autores non se lles pode negar as ganas de provocar. As Cartas marcadas do primeiro son una mangado de reflexi¨®ns imprescindibles para todas as persoas que seguimos intrigados polo poder da palabra e pola natureza da literatura. En Covalladas Borraz¨¢s d¨¢ un pinchacarneiro menos sorprendente -para os que seguimos a s¨²a traxectoria- do que a primeira vista pode parecer, e constr¨²e unha alegor¨ªa transparente da sociedade contempor¨¢nea na que ecoa Swift, pero tam¨¦n Celso Emilio, as lendas tradicionais galegas e Plat¨®n, e na que a contraposici¨®n entre prosa horizontal e vertical v¨¢lelle para visibilizar d¨²as maneiras posibles de estar no mundo.

- M¨¢is sobre Novoneyra. Xa en eidos m¨¢is convencionais, a Fundaci¨®n Manuel Mar¨ªa anuncia a edici¨®n paseni?a de toda a obra do autor, e faino recuperando un libro in¨¦dito, Cecais hai unha luz, de 1979. Parab¨¦ns polo cami?o encetado, no que c¨®mpre que a fundaci¨®n sexa esixente ao m¨¢ximo co rigor filol¨®xico no labor de fixaci¨®n e anotaci¨®n dos textos, e non sucumba -como se ten feito tantas outras veces cos nosos cl¨¢sicos- ¨¢s presas e ¨¢ improvisaci¨®n.

O devalar da mar¨¦ das letras de maio d¨¦ixanos unha alfaia en forma de ensaio: A man que caligrafando pensa, quizais a m¨¢is orixinal achega ¨¢ escrita de Novoneyra das aparecidas nos ¨²ltimos meses. Un libro no que Carlos Paulo Mart¨ªnez-Pereiro amosa outra volta a s¨²a erudici¨®n para contextualizar na historia das letras e das artes a dimensi¨®n pl¨¢stica e f¨ªsica da escrita do poeta.

E, se queren argumentos para resistir, f¨¢ganse con Non conciliados. Argumentos para a resistencia cultural. Libro de aparencia modesta, editado polo Cineclube de Compostela e concibido como unha "caixa de ferramentas" ou "artefacto de urxencia" contra a superestrutura ideol¨®xica que sost¨¦n os modos de produci¨®n art¨ªstica e cultural dominantes. Non conciliados re¨²ne un abano de propostas que van dende os apuntes para unha epistemolox¨ªa da resistencia cultural que nos ofrece o cr¨ªtico Isaac Lourido a achegas m¨¢is creativas, pero non por iso menos suxestivas, coma a da poeta Xiana Arias. O ramo pono o fil¨®sofo esloveno Slavoj Zizek, que nunca decepciona. A ler en p¨ªlulas, para que dure m¨¢is tempo e se cadra consigamos dixerir a convicci¨®n de que outro mundo ¨¦ posible.