Un traballo onde non mollarse

-Fillo, busca un traballo no que non te molles!

Ademais de ir ao instituto, eu trataba de prepararme o mellor pos¨ªbel para cumprir aquel b¨ªblico mandato de mi?a nai Carmi?a. Entre outras cousas, fun a unha academia de mecanograf¨ªa. Hai un poema de Pedro Salinas no que chama "alegres girls [mozas]" ¨¢s teclas. Foi o que eu sent¨ªn, esa ledicia, dende o primeiro d¨ªa que sentei diante da m¨¢quina. Os dedos mov¨ªanse con torpeza, trababan as vari?as, mais todo se transformaba cando se achegaba aquela profesora de mecanograf¨ªa, e coloc¨¢bache os dedos en cadans¨²a tecla e prem¨ªa neles para aquelar o pulo necesario, a suave potencia que movese aquel carro e o andar todo da escritura universal. Para ese mester, ela coloc¨¢base por detr¨¢s, abrangu¨ªa os teus ombros e fac¨ªase coas t¨²as mans para facer dos dedos sabios operarios andadeiros. A s¨²a era unha fala corporal, na que as palabras, o arrecendo da pel e as guedellas formaban parte dunha linguaxe ¨²nica que ti?a o acento na xema dos dedos. Nunca pensei que a mecanograf¨ªa poder¨ªa ser tan er¨®tica. Os dedos corr¨ªan lizgairos, felices e bohemios. M¨¢goa non seguir coa taquigraf¨ªa, pero ti?a que buscar un traballo onde non me mollase.

Naquel 'Ideal' estaba a agromar o mellor xornalismo, con Pita e Gaci?o como referentes

O d¨ªa que sub¨ªn as escaleiras do Ideal Gallego, eu non sab¨ªa se quer¨ªa ser xornalista, pero si que quer¨ªa ser escritor. Daquela fac¨ªa versos, ou o que eu cr¨ªa poemas, mesmo entre os n¨²meros e as ecuaci¨®ns de matem¨¢ticas. Cando se achegaba o profesor, tapaba aquel segredo coas mans e o corpo. O poema ocult¨¢base como un ourizo. Pero un d¨ªa el descubriuno, o poema, o ourizo aberto. A s¨²a reacci¨®n foi lelo, os seus lentes grosos a esculcar aquel estra?o ser, o ourizo sorprendido, que era o poema entre os n¨²meros. Eu non esperaba un veredicto, sen¨®n unha amoestaci¨®n. E foi e dixo e castel¨¢n: "?Por qu¨¦ siempre escriben cosas tristes?". Eu agora non lembro se era triste ou non, o poema, o ourizo aquel a avanzar coa s¨²a propia inc¨®gnita entre as ecuaci¨®ns, mais o que si lembro ¨¦ que me sorprendeu aquela forma en plural que el usou para identificarme. Eu fac¨ªa poemas. Eu fac¨ªa poemas tristes. Eu era dunha estra?a tribo que adoitaba facer poemas tristes. Talvez o problema era o matiz. Deber¨ªa explicarlle que o poema era triste, mais o seu andar alegre. O ourizo estaba a aprender mecanograf¨ªa.

Na psicoxeograf¨ªa daquel tempo hab¨ªa outros lugares inesquec¨ªbeis, onde se abriu o ourizo. Un era a biblioteca do xard¨ªn de San Carlos, na Cidade Vella. Para ir dende Monelos, ¨¢ sa¨ªda de clases, hab¨ªa un longo percorrido, que fac¨ªa polo porto, entrando dende a Palloza. Daquela, o porto era un espazo aberto. Un pod¨ªa gozar da m¨¢is fermosa arquitectura: os barcos e os guindastres. O traballo dos redeiros, a tecer e remendar as grandes ara?eiras mari?as. As voces algareiras dos que retornaban vivos do combate do Gran Sol. Agora o porto da Coru?a semella a penitenciar¨ªa de Alcatraz, pechado e estragado polo fe¨ªsmo do capitalismo impaciente, que tam¨¦n expulsou as nubes de estorni?os que fac¨ªan do ceo coru?¨¦s un espect¨¢culo. Un ceo libre. Algunha daquelas nubes de estorni?os ¨ªa pousar no xard¨ªn circular de San Carlos. Onde tam¨¦n ¨ªamos os poetas m¨¢is ou menos tristes. Non afastado de al¨ª, abriu o primeiro pub da Coru?a: o Dylan's. Grazas a Carlos, o mozo valente que o abriu, un pequeno cuarto que so?aba cara adiante. Un lugar de descuberta. Al¨ª atopabas un d¨ªa a Patti Smith falando con Zeca Afonso, e a Janis Joplin con George Brassens. Xente as¨ª. Digo eu que ser¨ªan.

Quer¨ªa ser escritor, mais que oficio era ese? A maior¨ªa dos escritores que admiraba ga?aran a vida nos xornais. Walt Whitman ou Curros Enr¨ªquez. Cunqueiro ou Dickens. En Monelos faciamos unha revista, bastante atrevida e rabuda que rematou de clandestina. Eu entrevistara para ela a xente como Miro Casabella (m¨²sica), Manolo Lourenzo (teatro), Chichi Campos (c¨®mic)... a¨ªnda que non todas as conversas chegaran a publicarse. Unha casual casualidade, a sa¨ªda accidentada dun recital que o gobernador prohibira a Miro, levoume a co?ecer a To?o L¨®pez Mari?o. E foi como co?ecer a un tempo a Merl¨ªn e a John dos Passos. To?o pasara dun brinco do seminario menor ¨¢ xeraci¨®n Beat. Estudara xornalismo en Madrid e asinaba as s¨²as cr¨®nicas co acr¨®stico PQF (Para Qu¨¦ Firmar). Conteille a mi?a historia e animoume a ir polo Ideal. O vello xornal da Editorial Cat¨®lica estaba a vivir tempos de intensa muda, cun novo director, Rafael, que vi?era de Sevilla, onde trataba a un nov¨ªsimo avogado socialista con madeira de l¨ªder: Felipe Gonz¨¢lez. Na redacci¨®n hab¨ªa veteranos do xornalismo coru?¨¦s, mais tam¨¦n un grupo de xente moza que chegaron al¨ª co esp¨ªrito de Albert Camus no Combat, aquel que expresou de xeito maxistral os prop¨®sitos e obrigas do xornalismo. Non mentir e saber confesar o que se ignora. Negarse sempre, e eludindo calquera pretexto, a toda clase de despotismo... En fin, non dominar. Eu atopeime, con gran sorpresa, que esa era a nova alma naquel lugar. Al¨ª estaba a agromar o mellor xornalismo de Galicia, con Lu¨ªs Pita e Xos¨¦ A. Gaci?o como referentes. Eses mesmos a quen ¨ªan a alcumar de cando en vez, nas escaleiras do Ideal, os fascistas que se fac¨ªan chamar Guerrilleros de Cristo Rey.

Mais iso a¨ªnda non sucedeu. Eu estou a subir as escaleiras do Ideal. Levo uns poemas (talvez tristes) e o caderno de notas escolares de Monelos. E quen abre a porta, e quen non a pecha, sen¨®n que me recibe cun sorriso curioso ¨¦ unha moza chamada ?nxeles Souto, a secretaria de direcci¨®n. Non sei se existe a maxia, pero si a causalidade m¨¢xica. Porque eu sent¨ªn outra vez o son das alegres girls na m¨¢quina de escribir de ?nxeles. E a¨ªnda que nada me puido prometer, souben que ¨ªa ter sorte. Eran esa clase de persoas que abren as portas coas chaves da vida. Os primeiros poemas encontraran un fogar nas s¨²as mans. E foi as¨ª que eu entrei a traballar nun xornal, de meritorio. Por mor duns poemas talvez tristes.

Sa¨ªn de clase do instituto e sen dicirllo a ningu¨¦n fun a todo correr ao meu primeiro traballo. Sub¨ªn as escaleiras de d¨²as en d¨²as. Abr¨ªn a porta da redacci¨®n. Nas m¨¢quinas de ferro, as alegres girls, as teclas, botaban fume baixo as aspas dos ventiladores co son dunha aviaci¨®n bimotor. Todos os xornalistas fumaban. As m¨¢quinas ti?as soldados pequenos cinceiros. Se quer¨ªa ser un bo xornalista deber¨ªa ter levado tabaco. No medio das nubes, polo corredor central, ?nxeles levoume a unha mesa. Sentoume diante dun home silandeiro, veterano, con mangui?os ao xeito dos antigos xornalistas. El miroume de esguello. Pousou diante mi?a un folio escrito de arriba abaixo e d¨ªxome con rigorosa amabilidade: "Pon todo iso en dez palabras".

Cando mirei con detalle a folla, a cr¨®nica dun correspondente, decateime de que era unha en¨¦sima copia de papel de calco e que era impos¨ªbel distinguir as palabras. Por fin atopara un traballo onde non mollarme. A¨ªnda que sent¨ªa nas mans que de s¨²peto un treb¨®n pod¨ªa levarme a min e mais as palabras.