Axendas en galego, galego na axenda

Este pasado Nadal ocorr¨¦useme facer un agasallo t¨ªpico: unha axenda para o novo ano. A axenda ti?a que cumprir d¨²as condici¨®ns: que fose bonita e estivese en galego. Percorr¨ªn canta papelar¨ªa de Santiago e Vigo, e non houbo maneira. S¨® atopei un modelo en galego, xeitoso para o profesional, pero pouco feituco para un galano. Por que non existe oferta de axendas en galego? Saltar¨¢ o ultraliberal: porque non hai mercado. Non ¨¦ verdade. Polo ton de moitas respostas ("non, en galego non temos") decateime de que en varias das tendas outra xente fixera a mesma pregunta ca min.

O caso das axendas serve para ilustrar canto cami?o temos a¨ªnda de percorrer ata chegarmos a un m¨ªnimo limiar de normalidade do galego, incluso en terreos que non te?en que ser especialmente conflitivos. Porque, como tam¨¦n mostra o exemplo, contra o que se afirma adoito, para que o galego avance non ¨¦ imperativo que o castel¨¢n rec¨²e. Este falso argumento resulta sumamente contraproducente para o noso idioma. No canto das din¨¢micas exclu¨ªntes do tipo "unha lingua ou outra", temos que aplicarnos a exercitar as l¨®xicas inclusivas, entre outras raz¨®ns porque estas ser¨¢n beneficiosas para o galego, pois este resultou ser a v¨ªtima preferente da exclusi¨®n social. Non c¨®mpre dicir non ao castel¨¢n para dicir si ao galego, sempre que sexamos conscientes de que o primeiro xa est¨¢ (im)posto en moitos ¨¢mbitos da nosa vida, mentres que o segundo precisa ser (re)posto neles, e precisamente por iso reclama un esforzo e un apoio especiais, que para o primeiro ser¨ªan demas¨ªa.

- Optar polo galego en liberdade. Vista as¨ª, a promoci¨®n do galego aparecer¨¢ como unha aposta orientada a incrementar as opci¨®ns de escolla da cidadan¨ªa, por tanto, a s¨²a liberdade de elecci¨®n. Sen igualdade real entre os dous idiomas, non existir¨¢ verdadeira liberdade. ? moi doado de entender: se un non disp¨®n de axendas en galego no mercado, un non ten a posibilidade de elixir o idioma da s¨²a axenda. Os defensores dos privilexios do castel¨¢n non se fan idea da severidade das restrici¨®ns que padecemos as persoas falantes de linguas minorizadas ¨¢ hora de ler xornais ou libros, ver produtos audiovisuais, ser atendidos nos comercios e servizos p¨²blicos... Dirase: ¨¦ o noso problema, por empe?arnos en falar un idioma minorizado. Replicaremos: pero a exclusi¨®n do galego non ¨¦ resultado dunha opci¨®n libre da cidadan¨ªa galega; pola contra, veunos imposta desde arriba.

As¨ª e todo, en moitos eidos podemos avanzar sen necesidade nin de intervenci¨®n do Goberno, nin de confrontarnos con ningu¨¦n, simplemente botando man da nosa creatividade e capacidade de emprendemento. ?s veces a intelixencia consiste en saber atopar en cada momento as iniciativas m¨¢is oportunas, e non facer da promoci¨®n da lingua unha lideira fatigosa e interminable. Propo?o que cara ao 2012, lancemos unha campa?a de axendas en galego, e as¨ª teremos a posibilidade de facer un presente agasalleiro para os nosos amigos.

- O galego na axenda. Outra cousa que temos que conseguir este ano, a¨ªnda m¨¢is importante ca a anterior, ¨¦ colocar o galego en positivo na axenda p¨²blica. Pasar dunha posici¨®n puramente reactiva, defensiva, de repregamento na trincheira, a unha actitude proactiva, sabendo tomar a iniciativa, abrindo xogo para conseguir m¨¢is complicidades e ampliar o consenso social ao seu favor. Isto vai requirir moita reflexi¨®n (tam¨¦n autocr¨ªtica) e moito debate. Ese, e non outro, era e ¨¦ o obxectivo do informe Por un proxecto de futuro para o idioma galego. Unha reflexi¨®n estrat¨¦xica, que, apadri?ado por unha n¨®mina ben representativa de plurais sensibilidades galeguistas, publicou a finais de novembro o Instituto Galego de Estudos Europeos e Auton¨®micos (IGEA), presidido por Anxo Quintana (o texto pode consultarse na rede: www.igea.eu.com/).

Dado que ese informe cuestiona alg¨²ns lugares com¨²ns firmemente asentados na mentalidade dun sector do nacionalismo, suscitou reacci¨®ns contraditorias. Pero, a pesar dalgunhas tentativas de acalalo ou deturpalo, o informe abriu un debate moi pertinente, as augas f¨®ronse serenando e non tardaremos en conclu¨ªr, por ampla maior¨ªa, que precisabamos un revulsivo salut¨ªfero para osixenarnos un pouco. Temos todas as de ga?ar repensando unha serie de t¨®picos revellidos e reformulando, tanto no fondo coma na forma, posici¨®ns tradicionais que se revelaron inservibles ou contraproducentes. Elemento central daquel informe era a reivindicaci¨®n do biling¨¹ismo como un argumento eficaz para a defensa do galego, precisamente apoiado en l¨®xicas integradoras e inclusivas, lonxe das dial¨¦cticas da confrontaci¨®n e da exclusi¨®n. Por ese cami?o podemos aspirar a ga?ar o asenso social -no que debe asentar un consenso pol¨ªtico verdadeiramente s¨®lido- a favor das pol¨ªticas p¨²blicas de normalizaci¨®n ling¨¹¨ªstica.

Sen d¨²bida, manter o galego na axenda durante o ano 2012 vai ser dif¨ªcil, a non ser que contrib¨²an a facelo, en negativo, determinadas candidaturas municipais. A crise econ¨®mica vai acaparar o protagonismo. Pero tam¨¦n ¨¢ hora de procurar unha resposta ¨¢ crise a dereita centralista que goberna Galicia vai constatar a dificultade engadida que sup¨®n o discurso p¨²blico de divisi¨®n e enfrontamento que ela mesma fomentou nos ¨²ltimos anos arredor da cuesti¨®n ling¨¹¨ªstica. Nunha conxuntura tan dif¨ªcil coma a que estamos vivindo, cando resulta imprescindible unir esforzos arredor de obxectivos partillados, enxergaremos o prexu¨ªzo que se nos deriva da estratexia posta en andamento por aquela dereita antigaleguista para conquistar e manter o poder a base de sementar a divisi¨®n, aventando querelas dani?as e atacando referentes com¨²ns, como ¨¦ o idioma de noso. Non se decataron a¨ªnda que unha lingua ¨¦ moito m¨¢is ca un xeito diferente de falar?

- Relembrando os fundamentos. Agora m¨¢is ca nunca, ser¨¢ procedente relembrar a raz¨®n ¨²ltima das nosas reivindicaci¨®ns. Expresouna acaidamente Ram¨®n Pi?eiro: "A lingua galega ¨¦ bandeira da nosa solidariedade moral". O galego non nos interesa nin nos pode interesar s¨® polo galego mesmo. Inter¨¦sanos porque a s¨²a exclusi¨®n ¨¦ inseparable da marxinaci¨®n que o noso pa¨ªs padeceu, con grave prexu¨ªzo para todos. Inter¨¦sanos porque a s¨²a perda significa e significar¨ªa unha derrota colectiva, que minar¨ªa de forma definitiva a nosa conciencia de comunidade. Inter¨¦sanos porque a s¨²a recuperaci¨®n s¨® se acadar¨¢ se conseguimos facer dela un proxecto e unha tarefa com¨²ns, que atinxe a todos, pois a todos beneficiar¨¢, e por tanto a todos debe comprometer solidariamente. Porque os ¨¦xitos que vaiamos conseguindo nese cami?o ser¨¢n outros tantos esteos da nosa confianza e da nosa autoestima, tan necesitadas de reforzo. Porque esa confianza, esa autoestima e esa conciencia de comunidade que afronta unida retos compartidos son valios¨ªsimos recursos para afrontarmos os dif¨ªciles tempos que se aveci?an, para axuntarmos forzas e para pelexar e ga?ar o porvir. Porque non nos resignamos a que se acale a nosa voz. Porque arelamos ter unha axenda de futuro, como cidad¨¢ns e como pa¨ªs. E porque, si, estamos con vontade de que esa axenda de futuro se diga e se escriba tam¨¦n no noso idioma.