E fai fr¨ªo no lume

Sempre tiven a firme crenza de que o que emprende a ousada tarefa de escribir sobre o Outro deber¨¢ estar disposto a descubrir, e m¨¢is tarde a explorar, os puntos cegos que acompa?an a toda existencia. Desde logo, non ¨¦ doado. Pero existe un "a¨ªnda m¨¢is dif¨ªcil": cando aquel que debuxar¨¢n as palabras non ¨¦ s¨® personaxe p¨²blico, sen¨®n, ademais, coprotagonista das memorias do que escribe. Nos pre¨¢mbulos de semellante misi¨®n, at¨®pome perante anacos, fragmentos dunha vida que adoptan formas tan diversas como citas, ensaios ou cr¨ªticas; apuntamentos de conversaci¨®ns privadas e manifestaci¨®ns p¨²blicas que quizais presenciei ou simplemente escoitei do anecdotario de tantos; notas sobre recordos compartidos ou contemplaci¨®ns solitarias das pegadas po¨¦ticas dunha vida; escasos agasallos que a mi?a memoria accede a brindarme.

E, entre todo isto, esixo que sexa a mi?a responsabilidade non elixir, eximirme da palabra contradici¨®n e asumir que aquel do que vou falar ¨¦ un todo, unha entidade sen fisuras, que non renega, que sempre volve para despois marchar. Non, non ser¨ªa razoable que tratase de escribir sobre tan s¨® un tramo de Ant¨®n Lamazares: debo unir os anacos e encher os ocos.

Desde logo, poder¨ªa referirme a el como pintor e ent¨®n plantar unha persoal ¨¢rbore xeneal¨®xica cuns proxenitores -Laxeiro e Pesqueira- que estender¨ªan as s¨²as ramas a Van Gogh, Klee ou Mir¨®, para terminar por Millares e T¨¤pies. Pero iso non ser¨ªa suficiente, necesitar¨ªa zume, e con mai¨²scula expresividade falar¨ªa de Poes¨ªa, falar¨ªa de Cunqueiro e de Carlos Oroza primeiro, para gozar despois cos Himnos de Tubinga de H?lderlin, con Baudelaire ou coas Elex¨ªas de Du¨ªno de R. M. Rilke, e inacabar por "donde habita el olvido" de Cernuda. E tam¨¦n falar¨ªa do "cante jondo"... Pero de novo isto non ser¨ªa bastante, quizais si profundo, pero ese non ¨¦ o cami?o que quixen tomar con esta empresa do escribir e que, sen permiso pero con respecto, asedio durante tan s¨® estes par¨¢grafos. Non, desde logo, non debo furgar demasiado a¨ª. Moitos outros xa o fixeron con m¨¢is fortuna c¨¢ que eu nunca poder¨ªa chegar ter.

As¨ª que deber¨ªa continuar a mi?a viaxe deica chegar ¨® lugar onde esa ¨¢rbore, xa robusta, rexa e maxestosa, se ergue: nunha aldea de nome Maceira, nas Terras de Deza. Al¨ª marcha e volve cada d¨ªa Ant¨®n Lamazares... Mellor dito, al¨ª est¨¢, presente ou ausente, sempre.

Nun acto vital propio da poes¨ªa de Jorge Teiller, Ant¨®n Lamazares declama, co mesto fume de cigarro na man, o verso nost¨¢lxico dos para¨ªsos perdidos, da terra ancestral, onde o tempo non sucede e as orixes primordiais da s¨²a humanidade gozan entre herbas, gando, semente e labranza; onde os habitantes establecen relaci¨®ns de cooperaci¨®n, correspondencia e harmon¨ªa consigo mesmos, coa colectividade e coa natureza.

Al¨ª, o noso poeta-pintor de aldea trata de "vostede" ¨¢ terra nativa, ¨¢ infancia, ¨® fogar e ¨¢ paisaxe rural; e al¨ª, a¨ªnda sen al¨ª estar, volve compulsivamente nun esforzo por non esquecer, e sobre restos dos propios muros, portas e vent¨¢s (Xanelas e Sellos), das fortalezas da s¨²a aldea (Lerias, Letan¨ªas, M¨¢moas), retrata a s¨²a paisaxe (Pol en Adel¨¢n), a s¨²a casa (Domus Omnia), os seus av¨®s e pais (E fai fr¨ªo no lume), os seus amigos e heroes.

Al¨ª, a¨ªnda sen al¨ª estar, nun esforzo polo arraigamento, int¨¦grase co mundo ¨® que pertence, facendo comparecer os seus devanceiros que act¨²an no proceso integrador como figuras m¨ªticas (Bifrontes), capaces de revelar na realidade invisible un rango m¨¢is alto de realidade e, por iso, posibilitando reco?ecer o moito que a¨ªnda perdura nel de aut¨¦ntico. Al¨ª, a¨ªnda sen al¨ª estar, conv¨¦rtese Ant¨®n Lamazares no gardi¨¢n dos mitos

Al¨ª, a¨ªnda sen al¨ª estar, volve cada d¨ªa, cada hora... Espero que non sexa moita a ousad¨ªa pola mi?a parte se afirmo ter a sensaci¨®n de que, en realidade, nunca marchou. Cel¨¦brao cada d¨ªa, en cada acto, en cada expresi¨®n, en cada obra. Une os anacos, enche os lapsos en oposici¨®n e loita; e, en silencio sonoro e severo h¨¢bito, marchan os seus anos de estudos no convento franciscano de Santo Antonio de Herb¨®n. Con estrito e brutal xesto proclama "eu son franciscano": aliado sincero para todos, do home ¨¢ besta, das ¨¢rbores ¨¢s pedras, este disc¨ªpulo da orde de As¨ªs (Follente Bemil) xustap¨®n, que non contrap¨®n. Non hai xuizo sen oficio.

Agora xa non me pregunto se realmente houbo algunha vez ocos que encher. No caso de Ant¨®n Lamazares son "ocos cheos". Nunca houbo anacos. Creo, ent¨®n, que deber¨ªa abandonar esta in¨²til tarefa de escribir sobre Outro e, sinxelamente, propo?erlles que me acompa?en ¨¢ aldea-estudio do poeta-pintor: cel¨¦brase al¨ª unha voda, a de don Carnaval e dona Coresma, e o monxe franciscano que a oficia tivo o detalle de convidarme.

Roberto Varela Fari?a ¨¦ conselleiro de Cultura e Turismo