"A invisibilidade ¨¦ unha estratexia que nos oprime"

Levado pola s¨²a curiosidade polas relaci¨®ns humanas, Fran Alonso (Vigo, 1963) fixo unha viaxe acompa?ando un camioneiro galego na s¨²a ruta. Daquela experiencia, en certo modo feita como reporteiro con ecos de G¨¹nter Wallraff, agromou o seu debut, a novela Tr¨¢iler (Xerais, 1991), que foi merecente do Premio Blanco Amor. Vinte anos despois v¨¦n de publicar Ningu¨¦n (2011), conxunto de relatos que transitan polos andares dunha comunidade de veci?os e polas redes invisib¨¦is da Internet. Nese tempo, a trav¨¦s dunha longa listaxe de t¨ªtulos publicados, Alonso configurou un discurso sobre todo literario, pero tam¨¦n no ensaio e no xornalismo, verquido en case todos os soportes e formatos co?ecidos, pegado ¨¢ s¨²a contemporaneidade, ¨¢xil e intelixente e adobiado co humor e a tenrura. Nel conviven o autor, o editor e o lector, pero segue pensando que o xornalismo ¨¦ "a mellor forma de contacto coa realidade". Quizais a clave da s¨²a actividade case febril e da s¨²a capacidade para conectar con p¨²blicos de idades diferentes sexa o que el mesmo reco?ece, que goza escribindo.

"O retroceso no uso do galego contrasta co magn¨ªfico estado da literatura"

"Eu p¨¢soo moi ben escribindo, non son un escritor tr¨¢xico e f¨¢ltame tempo"

Pregunta. A vida nas cidades e Internet son as columnas vertebrais de Ningu¨¦n. Outravolta a contemporaneidade ¨¦ o signo dun libro seu. ? misi¨®n do escritor ser cronista do seu tempo?

Resposta. A mi?a ¨¦ estar atento ao que sucede e explicar esa realidade. Eu interpr¨¦toa sen af¨¢n de achegar soluci¨®ns. Imp¨®rtame a complicidade co lector, que se reco?eza neste estarmos condicionados por sistemas universais. Este libro explora a condici¨®n urbana, inexcus¨¢bel no mundo desenvolvido onde das cidades mana todo, o que non acontece nos pa¨ªses pobres. Ningu¨¦n tam¨¦n est¨¢ no mundo de hoxe, representado metaforicamente nun edificio. Todo o que sucede al¨ª pode pasar en calquera parte.

P. Vostede ten blog desde 2003 e foi dos primeiros escritores galegos en empregar a Rede como difusora da s¨²a actividade e mesmo prolongaci¨®n do seu traballo. Cara onde o leva a s¨²a reflexi¨®n sobre Internet?

R. Adoito pensar en como infl¨²e en n¨®s e no noso comportamento. A meirande transformaci¨®n d¨¢se nas relaci¨®ns humanas e a aparencia di que son a ciencia e a tecnolox¨ªa o que m¨¢is cambia. A capacidade da Rede para salvar distancias ¨¦ o m¨¢is significativo e, en xeral, ¨¦ algo bo que, ademais, cambia os tipos de relaci¨®ns. Tradicionalmente, as relaci¨®ns estaban determinadas pola inmediatez e a veci?anza; hoxe agroman noutros contextos.

P. Unha lectura pos¨ªbel do relato que d¨¢ t¨ªtulo ao volume alude ¨¢ aparici¨®n de novos problemas, como pode ser o estado de anguria provocado polo silencio. O terror pode ser a ausencia de respostas ou que os aparellos calen.

R. A rede pode ter usos perversos, como as redes de pedofilia ou a circulaci¨®n dos hoax, esas noticias falsas que se convirten en enganos masivos e que poden incorporar elementos que fan a vida impos¨ªbel a persoas reais. Os tweets dalgunhas persoas moi co?ecidas circularon a xeito de burla... e, ao mesmo tempo, ese mesmo soporte ¨¦ o que canalizou as revoluci¨®ns ¨¢rabes. Cando escrib¨ªa o relato Lista de correo, pensaba en canta xente desco?ece a¨ªnda certos mecanismos da Rede, dado que a "segunda alfabetizaci¨®n" ou ciberalfabetizaci¨®n a¨ªnda est¨¢ en marcha. Hai persoas que corren o risco de quedaren desfasadas. E despois est¨¢n os problemas de conexi¨®n. Por incr¨ªbel que pareza, mesmo na ¨¢rea metropolitana de Vigo hai zonas onde non chega Internet.

P. Outro trazo de Ningu¨¦n ¨¦ a inmersi¨®n da lingua na comunicaci¨®n dixital, as redes sociais e, en certo modo, a inform¨¢tica.

R. O reto pres¨¦ntase cada vez que te enfrontas a usos reducidos. Tes que crear, habilitar e forzar a lingua. Levala aos l¨ªmites dentro do cr¨ªbel e do natural, rexeitando estra?ezas. A lingua ten que ser veros¨ªmil. Con todo, existen territorios complicados. ?o a xiria dos adolescentes, habilitada maioritariamente en castel¨¢n.

P. E diante da desaparici¨®n alarmante de medios de comunicaci¨®n en galego, poida que esta crise tam¨¦n estea comprometendo o futuro da lingua?

R. Desco?ezo o fondo da cuesti¨®n en termos de xesti¨®n empresarial, pero est¨¢ claro que estamos nun momento de tr¨¢nsito en que os que primeiro caen son os m¨¢is d¨¦biles. A iso c¨®mpre sumar que os nosos representantes institucionais eludiron facer que a informaci¨®n chegase tam¨¦n nunha das linguas dos galegos. Por outra parte, hai tempo lin unha estat¨ªstica que reflect¨ªa que o galego era unha das linguas m¨¢is empregadas en Twitter. Hai un amplo sector galegofalante que trata de impulsar a lingua a trav¨¦s das novas tecnolox¨ªas. Pero ¨¦ evidente que hai un retroceso nos usos. Esa p¨¦sima circunstancia, en contraposici¨®n co magn¨ªfico estado da literatura e da creaci¨®n en galego produce un enorme contrasentido. Perviven moitos prexu¨ªzos, como a identificaci¨®n de lingua e opci¨®n pol¨ªtica, cando as linguas non te?en ideolox¨ªa, son patrimonio da cultura. A sociedade galega debe decidir.

P. Este ver¨¢n entregou aos seus lectores un libro en formato electr¨®nico, Contesta ou disparo, que recompila as s¨²as entrevistas a 34 persoas da cultura e da pol¨ªtica galegas na s¨²a etapa de oficio xornal¨ªstico en Diario 16 de Galicia. Meses antes, publicou O meu gato ¨¦ un poeta, un volume que suma textos, ilustraci¨®ns, a m¨²sica de Xurxo Souto, que ten continuidade nunha web e que foi un exitoso libro de poes¨ªa para todos os p¨²blicos. Agora estrea libro e xa ten polo menos outros dous nas posici¨®ns de sa¨ªda. Celebra vostede 20 anos de escrita p¨²blica a bo ritmo!

R. Eu son un escritor amplo e heterodoxo que explora ¨¢mbitos diferentes para responder ¨¢s interrogantes que xorden. Sempre foi as¨ª. Transito entre os x¨¦neros segundo como necesite expresarme en cada momento. Para categorizaci¨®n cr¨ªtica ¨¦ unha desvantaxe, mentres que para min ¨¦ unha grande vantaxe que me permite non repetirme e descansar, porque eu o paso moi ben escribindo, non son un escritor tr¨¢xico. F¨¢ltame tempo para vislumbrar ideas acerca dalgunhas cousas que non existen e que poder¨ªan facelo!

P. Referiuse con anterioridade ao presente como unha "transici¨®n". Cara a onde imos?

R. Eu son favor¨¢bel ¨¢ sociedade dixital, pero tam¨¦n considero que debemos ser moi cr¨ªticos con ela. As novas tecnolox¨ªas est¨¢n a mudar radicalmente a comunicaci¨®n, e tam¨¦n as relaci¨®ns laborais e a edici¨®n... O novo paradigma deber¨ªa ser plural e aberto e cumprir¨ªa que nel o acceso ¨¢ cultura se fixese a trav¨¦s de plataformas independentes e non por medio do oficialismo das multinacionais, tam¨¦n as da rede. O mercado ten unha potencia desgarradora: ¨¢s veces nos eclipsa e outras nos visibiliza. Asemade, interv¨¦n un poder invis¨ªbel, como demostra esta crise, mediatizada e provocada, e a nosa imposibilidade para saber quen son os seus respons¨¢beis. Antes era m¨¢is doado po?erlles nomes e apelidos, agora os gobernos carecen desa potestade. Nese feito radica a nosa impotencia, esa invisibilidade ¨¦ a que nos oprime, e ¨¦ unha estratexia do poder pol¨ªtico, do econ¨®mico, das grandes empresas... que carecen de oficinas f¨ªsicas, mesmo de tel¨¦fonos aos que poder chamar. Cada vez estamos m¨¢is mediatizados nese senso, cada vez ¨¦ m¨¢is dif¨ªcil denunciar.