Un adiantado ao seu tempo

Jos¨¦ Gil comezou a s¨²a actividade art¨ªstica como fot¨®grafo, profesi¨®n na que ga?ou sona polo seu labor sobranceiro. Chegou a ter unha incesante actividade na cidade de Vigo e ao seu despegue profesional non foi alleo o feito de ter unha mente inqueda e creativa que o levaba a realizar unha manchea de iniciativas comerciais, sempre convenientemente publicitadas nos medios de comunicaci¨®n para contar con maior proxecci¨®n p¨²blica.

Nese ambiente, Gil mov¨ªase con naturalidade, e foi parte importante na publicaci¨®n da revista Vida Gallega. E o xornal ABC e a revista Blanco y Negro t¨ª?ano como correspondente gr¨¢fico en terras galegas. As proxecci¨®ns das s¨²as fotograf¨ªas nos cines ol¨ªvicos adoitaban contar cunha acollida moi boa por parte dos espectadores. Mais a s¨²a mente cismaba noutras posibilidades. No ano 1910 decidiu mercar a c¨¢mara cinematogr¨¢fica Gaumont e a partir dese momento dedicouse a capturar imaxes das actividade sociais, pol¨ªticas, deportivas e culturais da cidade viguesa.

As proxecci¨®ns das s¨²as fotos contaban con ¨¦xito de p¨²blico nos cines

"Os fot¨®grafos da ¨¦poca v¨ªan a c¨¢mara como o progreso da s¨²a obra"

Gil foi quen fomentou o cinema de correspondencia entre os emigrantes

Morreu esquecido dous anos logo de rodar 'La pen¨ªnsula del Morrazo'

Segundo o historiador cinematogr¨¢fico Manolo Gonz¨¢lez, un profundo co?ecedor da vida do cineasta de Rubi¨®s, esa decisi¨®n ¨¦ froito "dunha evoluci¨®n natural que se deu con moitos fot¨®grafos da ¨¦poca, que v¨ªan o cine como unha progresi¨®n da s¨²a obra. Daquela todas as familias ben de Vigo pasaran xa polo seu estudo, posto que era o fot¨®grafo m¨¢is popular da cidade, ao que tam¨¦n contribu¨ªu o seu enxe?o publicitario, que non esquec¨ªa anunciar debidamente cada premio de fotograf¨ªa que ga?aba". Gil percorreu toda Galicia coa s¨²a c¨¢mara para recoller imaxes documentais da nosa terra. Unha das s¨²as paix¨®ns son os autom¨®biles e en 1914 faise coa concesi¨®n da empresa Ford en Galicia. Incluso patentou un coche adaptado como proxector, ao que lle deu o nome de automotor-cine. "Este invento permit¨ªa revelar no coche o rodado para logo poder proxectalo de noite. Para el, traballar coa Ford foi un orgullo porque a consideraba unha empresa moi importante e sempre lle gustou recoller na s¨²a obra o labor de entidades que axudaban ao progreso industrial de Galicia. C¨®mpre ter en conta na s¨²a traxectoria que sempre tivo en mente a intenci¨®n de vender as pel¨ªculas que fac¨ªa e nunca perdeu de vista ese sentido comercial", engade.

En 1916 realiza o primeiro filme de ficci¨®n galego, Miss Ledya, unha cinta que non tivo ¨¦xito e foi protagonizada por xente da alta sociedade pontevedresa. Entre eles, aparece Castelao como extra. "Foi unha encarga e non chegou nin a participar no gui¨®n", salienta Gonz¨¢lez.

A morte por tuberculose das s¨²as tres fillas, no per¨ªodo que abrangue de 1918 a 1924, deixa moi tocado a Gil e paraliza a s¨²a actividade profesional. "El foi fillo ¨²nico e a familia era unha parte moi importante da s¨²a vida. A s¨²a filla maior era a nena dos seu ollos e a s¨²a perda afectouno fondamente, contin¨²a o historiador, "a enfermidade das outras d¨²as fai que se gaste moito di?eiro en m¨¦dicos, ata ve?en de Alema?a, para tentar sandalas. Cando lle comentan que un clima diferente pode ser bo para a sa¨²de da filla mediana, vende todo e despr¨¢zase a Ponteareas, onde monta un cine e contin¨²a coa fotograf¨ªa. Logo da morte da maior apareceu un anuncio da s¨²a actividade co seguinte texto: 'Nadie muere si usted le filma una pel¨ªcula". Eu nunca vin nada semellante na publicidade da ¨¦poca".

Logo de pasar o mal trago de perder ¨¢s fillas, segue cara adiante e unha mente tan preclara como a s¨²a faille ver que ¨¦ preciso realizar un rexistro documental das actividades que se realizan no pa¨ªs para inclu¨ªlas nun Noticiario de Galicia, que se proxectar¨¢ nas salas de cine logo do acordo ao que chega cos exhibidores. "Daquela ten xa 57 anos e volve comezar coa creaci¨®n da empresa Galicia Cinegr¨¢fica, agora xa centrada s¨® no cine". A s¨²a actividade vai chegar moi lonxe, posto que sempre tivo presentes aos emigrantes en Am¨¦rica e publicitouse na nosa colectividade no exterior co fin de realizar imaxes por encarga de acontecementos que aqu¨ª se produc¨ªan. Esa iniciativa, que comezou en 1911 "levando material nun barco que sae de Vigo para A Habana", indica Gonz¨¢lez, deu lugar posteriormente ¨¢ realizaci¨®n de Galicia y Buenos Aires y Nuestras fiestas de all¨¢, d¨²as das poucas obras que se conservan do labor de Gil, o home que fomentou o chamado cinema de correspondencia.

Malia a s¨²a situaci¨®n privilexiada en canto ao traballo documental, a s¨²a empresa recibe un duro golpe cando en 1929 as catro deputaci¨®ns galegas patrocinan unha longametraxe documental e deciden encargarlle o proxecto, titulado Un viaje por Galicia, a unha empresa madrile?a, o que provocar¨¢ o laio p¨²blico de Gil -quen por certo presentara unha oferta bastante m¨¢is econ¨®mica que a elixida para realizar esta produci¨®n-, cunha misiva enviada ao xornal Faro de Vigo. "Lamentamos que nos sustituyan por personas y empresas que ni son gallegas ni sienten amor por Galicia, as¨ª se explica por qu¨¦ se emigra, viendo como otros ajenos nos suplantan".

Gonz¨¢lez afirma que Gil foi "un adiantado ao seu tempo e un incomprendido". Como detalle curioso, c¨®mpre subli?ar "que lle comentaba ¨¢ xente que chegar¨ªan a ver os partidos do Celta na s¨²a casa, diante da incredulidade dos seus o¨ªntes". A chegada do cine sonoro afastou ao p¨²blico das obras mudas dese?adas por Gil. Naquela ¨¦poca non hab¨ªa nin lugares para proxectalas e el chega a realizar unha petici¨®n formal ao Concello de Vigo para que lle cedan alg¨²n local, pero esa demanda foi denegada. "Daquela xa vendera ata a casa familiar e viv¨ªa de aluguer nun pequeno piso en Vigo", explica Gonz¨¢lez.

La pen¨ªnsula del Morrazo constit¨²e a s¨²a derradeira pel¨ªcula. Dous anos m¨¢is tarde de filmala, en 1937, morreu totalmente esquecido, logo de ser un home de vital importancia entre os pioneiros cinematogr¨¢ficos galegos.