Intoxicados polo teatro

Dous actores son contratados para un espect¨¢culo sen texto nin direcci¨®n. Non reciben m¨¢is orde que a de seguir os seus propios impulsos. Noutro lugar, dous homes e d¨²as mulleres m¨®stranse diante do p¨²blico sen facer nada. Pag¨¢ronlles s¨® por estar al¨ª. En ambos contextos xorden d¨²bidas. ? a liberdade agardada s¨® unha quimera? Cal ¨¦ a forza que predetermina os actos humanos?

Estas d¨²as escenas poder¨ªan formar parte da mesma historia. Pero non. A primeira ¨¦ o punto de partida de Abra?o de ferro, o libro de Carlos Santiago que acaba de publicar Atrav¨¦s, -selo editorial da Associa?om Galega da L¨ªngua. A segunda pertence a unha das pezas integradas en Dramat¨ªculas, (Laiovento), a ¨²ltima obra de Afonso Becerra. Os autores escolleron a mesma data para presentar estes t¨ªtulos, nos que revelan, m¨¢is que nunca, a cerna da s¨²a escrita dram¨¢tica. Os seus libros amosan confluencias en cuesti¨®ns fundamentais e compartidas tam¨¦n por moitos outros dos que, coma eles, est¨¢n "intoxicados" polo teatro, dir¨ªa Artaud.

"O teatro evidencia as autoilusi¨®ns, a liberdade, por caso", di Santiago

Becerra entende a palabra "como son" e busca "a sensorialidade"

Carlos Santiago di que Abra?o de Ferro ¨¦ para el como unha "tese doutoral", agromada da s¨²a experiencia nas universidades da Sala Nasa e do Teatro Acert de Tondela (Portugal). O desenmascaramento da opresi¨®n ¨¦ alicerce deste texto, como noutras obras s¨²as como Ratman, Au Gaciar ou Ascens?o e Queda de Z¨¦ Grotewski. "O teatro ten a capacidade de evidenciar as autoilusi¨®ns coas que nos movemos. Unha ¨¦ a democracia, cada vez m¨¢is pervertida. Outra ¨¦ a suposta liberdade", explica. Nun mundo no que, palabra de Grotewski, Deus poder¨ªa ser unha multinacional, a prensa sensacionalista ou o FMI.

Baixo un discurso de matriz pol¨ªtica e social, a obra de Carlos Santiago ten un fondo existencial. Confl¨²e, nisto, con Afonso Becerra, pois a precariedade da existencia e a incomunicaci¨®n entre os seres humanos son piares de Dramat¨ªculas, como antes as s¨²as pezas Agnus Patris e Crio-X¨¦nese. "Hai algo que me obsesiona", asegura Becerra, "¨¦ o medo que nos d¨¢ a acci¨®n". Carlos Santiago tam¨¦n ten as s¨²as teimas, neste sentido. S¨® que o conflito no que m¨¢is se centrou ¨¦ o dos galegos consigo mesmos, que retratou en Finlandia.

"En Finlandia est¨¢n as esquizofrenias que nos constit¨²en como pobo: o conflito coa lingua, a cultura, a pol¨ªtica... Eu apr¨®piome, de forma ir¨®nica, dos conceptos de paranoia e esquizofrenia de Deleuze e Guattoni. O Estado espa?ol ser¨ªa a paranoia, e as culturas perif¨¦ricas a esquizofrenia, pois te?en un so?o de botar a andar, de fuxida, do que a paranoia non quere saber nada", indicou. E no medio desta dial¨¦ctica at¨®panse a precariedade laboral, o nepotismo e a corrupci¨®n pol¨ªtica, o cinismo...

Malia as diferenzas no estilo, as obras de Carlos Santiago e Afonso Becerra amosan outros puntos en com¨²n. Un deles ¨¦ a pegada que nelas deixou o activismo cultural. A asociaci¨®n A Pipa de Becerre¨¢ coas s¨²as Noites Po¨¦ticas, ou ?nfalo Teatro, no caso de Becerra. E a propia compa?¨ªa Ch¨¦vere ou Burla Negra, no de Santiago. A busca de xeitos diferentes de entender a linguaxe dram¨¢tica ¨¦ outra cara do compromiso de ambos. "O teatro p¨¦nsase para levalo a un escenario. Por iso entendo a palabra como son, busco a sensorialidade", apunta Becerra.

A traxectoria de Carlos Santiago est¨¢ tam¨¦n ligada ¨¢ m¨²sica. Experimentou ademais coa poes¨ªa en Metalurxia. A¨ªnda que a s¨²a pescuda vai al¨¦n do encontro entre x¨¦neros. "Unha das t¨¦cnicas que m¨¢is uso ¨¦ o distanciamento brechtiano", sost¨¦n. Os dous autores comparten referentes. Becerra reco?¨¦cese debedor de Artaud, de Bernhard ou de Diderot. Santiago cita, ademais, a Beckett -co seu "humor negro"-, a Dario Fo, a Brecht ou o stand-up americano.

Se Carlos Santiago mirou moito, en toda a s¨²a carreira, a Portugal, Afonso Becerra fixo o mesmo con Catalu?a. E cada un desenvolveu sensibilidades diferentes, pero non contrarias. Becerra reivindica o valor engadido do texto dram¨¢tico como literatura. Santiago rexeita a percepci¨®n literaria do texto teatral, a¨ªnda que aclara que o libro Abra?o de ferro ten un significado especial para el pois, dalg¨²n xeito, ¨¦ un reco?ecemento "ao traballo que fixeron moitos actores galegos en Portugal".

Becerra protesta polos recortes da Xunta en cultura, como o que afecta ¨¢ Revista Galega de Teatro. Santiago reivindica que "se nalgunha d¨¦cada algu¨¦n se decide a facer pol¨ªtica cultural en Galicia", lle preste a Portugal a atenci¨®n que merece por ser unha "cultura irm¨¢" coa que a "normalizaci¨®n da relaci¨®n cultural xa est¨¢ feita", ademais de que "¨¦ a mesma lingua". Unha das s¨²as ¨²ltimas obras, Vegetal, escribiuna para Portugal. Agora prepara unha novela, a s¨²a segunda entrega de prosa despois de Acantinado.