A mensaxer¨ªa visual

Nun mundo entregado ao voraz consumo visual, as novas formas de dese?o est¨¦ndense mesmo nun pa¨ªs con tan pouca tradici¨®n como Galicia. Lonxe xa dos primixenios iconos da industria conserveira, hoxe conviven os creadores m¨¢is institucionais con grupos que, sa¨ªndo do underground, logran facer un negocio da venda de camisetas.

Todo arrinca cos carteis dos barcos de emigrantes e os anuncios de conservas Dous 'pais da patria', Lu¨ªs Seoane e Castelao, xa traballaron no dese?o gr¨¢fico

A comunicaci¨®n visual resume as tarefas do dese?o visual. Para Pepe Barro, do Grupo Revisi¨®n, "o dese?o gr¨¢fico consiste basicamente en artellar mensaxes visuais". As mensaxes visuais ¨¢s que se refire Barro abranguen a maquetaci¨®n dun xornal, o cart¨®n do leite, unha sinalizaci¨®n de aeroporto ou a portada de libros. Unha funci¨®n comunicativa que, segundo a opini¨®n maioritaria na profesi¨®n, prima sobre calquera outro risco atribu¨ªbel ao dese?o gr¨¢fico.

Nunha conferencia enmarcada nas actividades do Dese?aGZ, a exposici¨®n de dese?o organizada este mes polo Concello de Pontevedra nas r¨²as do casco vello da cidade, Xos¨¦ Mar¨ªa Torn¨¦ afirmaba que "o dese?o se debe converter nunha ferramenta de mercadotecnia, xa que o dese?o ¨¦ comunicativo, non unha obra de arte". Pepe Barro explica que o dese?o gr¨¢fico trata, ao cabo, "de resolver problemas de comunicaci¨®n visual". Con todo, Barro non nega a carga po¨¦tica dos traballos de dese?o. "Depende, a mi¨²do, da implicaci¨®n do autor no traballo, pero eu, e os meus socios en Revisi¨®n", di Barro, "preferimos facer uso desa carga po¨¦tica". Barro fala de que esa caracter¨ªstica ¨¦ a que fornece un dese?o de "m¨¢is duraci¨®n, m¨¢is maxia, que d¨¢ unha meirande satisfacci¨®n persoal e, amais, incide no resultado favor¨¢bel".

A respons¨¢bel do activo estudo Cebra, en Santiago de Compostela, Uqui Permui, asegura que a discusi¨®n sobre o "car¨¢cter art¨ªstico" do dese?o gr¨¢fico v¨¦n de vello e que, sen embargo, "non se deber¨ªa presentar as¨ª". "Dende a aparici¨®n da Bauhaus [a escola de dese?o, arte e arquitectura que Walter Gropius fundou en 1919 na cidade de Weimar, en Alema?a] a oposici¨®n entre arte e dese?o elim¨ªnase", contin¨²a. A Uqui Permui inter¨¦salle a mestura e "non a pureza". "A¨ªnda que poida ser case unha cuesti¨®n persoal, de forma de ser", insiste.

Detr¨¢s da idea de Dese?a GZ at¨®pase o xefe de prensa do Concello de Pontevedra, Ant¨®n Prieto. Prieto, que se define "non profesional do dese?o, sen¨®n sinxelamente afeccionado", fala de que "o dese?o gr¨¢fico vai irremediabelmente unido ao desenvolvemento industrial". "Historicamente", relata Ant¨®n Prieto, "o dese?o galego arrinca cos carteis dos barcos de emigrantes ou cos anuncios publicitarios das conserveiras".

Pepe Barro tam¨¦n estudou a historia do dese?o gr¨¢fico na Galiza. "Foi sempre unido ¨¢s culturas urbanas ou industriais e iso explica en parte o seu escaso desenvolvemento no pa¨ªs", conta. Barro lembra que a poboaci¨®n urbana galega apenas acadaba o 10% no inicio do s¨¦culo XX.

Uqui Permui fala da escasa tradici¨®n do dese?o gr¨¢fico galego. "Quizais por esa pequena tradici¨®n ¨¦ polo que agora medra tanto", ironiza. Permui, en calquera caso, rem¨ªtese ¨¢ "pobreza das artes gr¨¢ficas en Galiza". O montador de Dese?a GZ, Ant¨®n Prieto, afirma contundente que "si existe unha historia do dese?o galego". "O que eu non estou capacitado ¨¦ para determinar se hai un dese?o propiamente galego", remata. Unha das mostras de Dese?a GZ est¨¢ centrada, precisamente, nun repaso hist¨®rico polo dese?o na Galiza.

Malia a esta ausencia de pasado, Barro e Permui coinciden en destacar a personalidade de Lu¨ªs Seoane. "? curioso", opina Pepe Barro, "pero dous pais da patria, por chamalos as¨ª, Seoane e Castelao, traballaron no dese?o gr¨¢fico". "Daquela", prosegue, "na nosa cultura, o dese?o ¨¦ unha profesi¨®n marcada por Lu¨ªs Seoane e Alfonso Daniel Rodr¨ªguez Castelao". A fundadora de Cebra tam¨¦n rememora a figura de Seoane. "Houbo artistas que realizaron dese?os pero non foron dese?adores gr¨¢ficos".

Uqui Permui destaca o dese?o de libros de Xoh¨¢n Ledo, a quen a revista Grial v¨¦n de dedicar un caderno monogr¨¢fico, "a¨ªnda que a s¨²a significaci¨®n responda, se cadra, ¨¢ escaseza de referentes no pa¨ªs durante a posguerra". O pintor e grafista Lu¨ªs Seoane viviu no exilio at¨¦ pouco tempo antes da morte do dictador Francisco Franco.

Asociaci¨®n

Uqui Permui oficia de primeira presidenta de DAG, a Asociaci¨®n de Dese?adores Galegos que se creou na primavera de 2006. A DAG agrupa nesta altura a 21 profesionais do dese?o gr¨¢fico. A agrupaci¨®n autodef¨ªnese como "aberta a dese?adores gr¨¢ficos e industriais e sen ¨¢nimo de lucro". Permui, que se refire a unha profesi¨®n "tan ca¨®tica en Galiza", opina que "outras asociaci¨®ns que existiron at¨¦ agora s¨® se dedicaron a grandes exposici¨®ns que ficaban a¨ª". A presidenta da DAG sintetiza as metas a curto prazo da agrupaci¨®n na creaci¨®n dunha p¨¢xina web, xa en funcionamento, dunha biblioteca de logotipos e de mesas de debate. "Non son temas vistosos nin de fogos artificiais, sen¨®n m¨¢is ben de asentamento da profesi¨®n no pa¨ªs", remata.

A respecto do estado do dese?o gr¨¢fico en Galiza, Pepe Barro, vicepresidente de DAG, am¨®sase moi cr¨ªtico. "A inmensa maior¨ªa do dese?o gr¨¢fico resulta desastroso, pero non unicamente en Galiza, sen¨®n tam¨¦n en Alema?a ou en Singapur", indica. Para Ant¨®n Prieto, por¨¦n, existe "certo nivel no dese?o galego, inferior ao catal¨¢n pero equipar¨¢bel, por exemplo, ao que se factura en Madrid".

Uqui Permui pensa que "adoito, as eivas at¨®panse nas empresas que encargan os traballos, que non est¨¢n afeitas a traballar o dese?o gr¨¢fico". "Falta investimento econ¨®mico en comunicaci¨®n", explica. Xos¨¦ Mar¨ªa Torn¨¦, o creador do logotipo de Nunca M¨¢is ou da imaxe corporativa das galescolas, falaba estes d¨ªas en Pontevedra "da necesidade de que as empresas sigan unha mesma li?a comunicativa".