"Son un contador de historias que resiste"

John Berger ¨¦, xaora, un dos escritores m¨¢is respectados do mundo. Algo que, nestes tempos nos que ata o mundo perdeu o respecto por si mesmo, ¨¦ o m¨¢ximo, se cadra, ¨® que un pode aspirar. Dende a s¨²a casa de Quincy, o mestre d¨¢ un consello ¨® xornalista: "O importante non ¨¦ que reproduza as mi?as palabras sen¨®n o seu senso".

Pregunta: 82 anos, e segue igual de activo.

Resposta: Igual. Ve?o de rematar un novo libro: From E to X. As cartas que env¨ªa unha muller, ¨® seu ex, acusado de terrorismo.

P. Os seus relatos, son tan ver¨ªdicos como semellan?

R. Ver¨ªdicos non ¨¦ a palabra axeitada. Neles hai tam¨¦n moita fici¨®n. Son historias que o¨ªn, mais conformadas dunha maneira esencial.

P. Mais canto hai de fici¨®n e de realidade?

"As culturas labregas son unha das maiores riquezas da Humanidade"

"Ning¨²n futuro verdadeiro pode crearse desprezando o pasado"

R. Antes hei aclarar a diferencia entre un contador de historias e un novelista. A novela moderna ¨¦ un x¨¦nero que nace contra o s¨¦culo XIX. Mais a tradici¨®n dos contadores de historias rem¨®ntase ata a Homero.

P. Se cadra ata a Prehistoria.

R. Seguro. O contador de historias est¨¢ vencellado ¨¢ orixe da Humanidade. ? un n¨®made de seu. Algu¨¦n que pasa a trav¨¦s da vida, non ¨® seu car¨®n. Parte da s¨²a experiencia vital cuns seres concretos, nuns lugares e nunhas circunstancias concretas. ? algu¨¦n que se cofa co mundo e logo conta o que aconteceu. Mentres que o novelista non s¨® non adoita acharse na situaci¨®n que describe sen¨®n que a inventa. Crea outra realidade: a s¨²a obra.

P. Pero non estamos a falar de autobiograf¨ªas.

R. Moitos novelistas son autobiogr¨¢ficos, coma Proust, a quen admiro. Mais o contador de historias non o ¨¦ en absoluto. Non conta as s¨²as propias historias sen¨®n que viaxa cos o¨ªdos abertos, sentindo e reinterpretando as historias dos demais.

P. Chatwin, Kerouac?

R. E tam¨¦n Ch¨¦jov. Os contadores salvagardan certos momentos vividos por eles ou por outros, mentres que os novelistas tentan reproducir vidas alleas. A propia Internet ¨¦ un inmenso story teller. Un buraco negro repleto de historias. A xente de aqu¨ª di que as historias son para contalas no solpor, sentados na coci?a. Iso ¨¦ o que fai un contador de historias: recollelas e recrealas cabo do lar.

P. Ent¨®n as personaxes son reais.

R. Mais non como aparecen no libro. Marcel, o protagonista d' O valor do di?eiro, ¨¦ un home que a¨ªnda vive. O que eu conto pasoulle na realidade. Mais el non fixo o que fai Marcel. A¨ªnda que poder¨ªa facelo.

P. Proust, Ch¨¦jov. Cales son seus referentes literarios?

R. Ch¨¦jov sempre. Un grande mestre para min.

P. Coma para Carver.

R. Por quen sinto enorme admiraci¨®n. Dickens, Gorki, Joyce.

P. Joyce?

R. Xa sei que na mi?a obra non se aprecia a s¨²a influencia, pero Joyce -malia non ser un contador de historias- marcoume fondamente. Igual ca Hemingway, que si que o era. Ou Borges, que non.

P. E agora?

R. Moitos! Entre os latinos, Galeano. E dos galegos, Rivas, a quen considero un magn¨ªfico escritor cun gran senso da Historia e un gran olfacto para as historias.

P. Algunha muller?

R. Latife Tekin. Outra grande story teller, influ¨ªda polo folclore de Anatolia.

P. Un dos seus trazos ¨¦ que casa varios x¨¦neros e artes. Houbo algunha raz¨®n para intercalar poemas entre os contos?

R. Son d¨²as cousas distintas e para dous momentos distintos. Cando contas unha historia, est¨¢s a falar a un lector que tes sentado fronte a ti, na noite. En troques, un poema ¨¦ un berro guindado ¨® ceo.

P. E os ceos son "unha xanela ¨® universo e, asemade, un espello do devir terrestre".

R. Cada x¨¦nero ten unha funci¨®n distinta e nace dunha experiencia distinta. Un relato ¨¦ un chamado ¨¢ Historia. Un poema, un chamado ¨® ceo. A morte de La Nan M. expresa o meu d¨® polo pasamento dunha amiga. Escada ¨¦ un compendio de min.

P. Un humanista marxista?

R. Non estou de acordo con esa definici¨®n. Humanismo ¨¦ un concepto moi deturpado. E o marxismo un ideal traizoado tantas veces! O cal non quere dicir que estea superado. A¨ªnda pode aportar moito. E sigo tendo a Marx por un gran pensador.

P. Como ve agora a situaci¨®n do campesi?ado?

R. Voulle responder cun exemplo. Na primavera, os labregos de aqu¨ª levaban as s¨²as bestas ¨¢ Igrexa para que o crego as beicese. Cando vi?emos nos 60, ese d¨ªa hab¨ªa unhas 20 bestas. Agora esa festa desapareceu e a bisbarra est¨¢ baleira.

P. Coma Galicia. Ningu¨¦n fixo nada por mellorar a vida dos labregos. M¨¢is ben teimaron en acabar coa sociedade rural. E agora, as parroquias est¨¢n case mortas.

R. Pois ser¨ªa unha perda inmensa para todos, xa que as culturas labregas son unha das maiores riquezas da Humanidade. Un corpus de co?ecemento que non debemos rexeitar. O capital financeiro est¨¢ a impo?er unha orde econ¨®mica cadora m¨¢is inhumana. Segundo os seus ide¨®logos, existe un contraste neto entre o pasado, que representa todo o que debemos deixar en nome dun suposto futuro prometedor. Mais ning¨²n futuro verdadeiro pode crearse desprezando o pasado. O cal non nada ten que ver co conservadorismo. "A Revoluci¨®n", di Pasolini, "¨¦ a gardiana do pasado".

P. Hai algunha soluci¨®n?

R. Moitas! Cada sociedade labrega ha de atopar a s¨²a, pois, malia as semellanzas, existen diferenzas. Xa hai alg¨²ns signos esperanzadores, coma en Latinoam¨¦rica, onde as poboaci¨®ns ind¨ªxenas e os movementos coma o zapatista tentan dar unha resposta a este capitalismo brutal. Hai moita xente traballando polo cambio. Cando miro o ceo, ¨® que os poetas arrebolan os seus berros, vexo algo semellante a un movemento alternativo ¨® poder actual.

P. Daquela, "resistir ¨¦o todo", como di Rilke?

R. Resistir e espertar as conciencias. Talvez a arte non poda transformar a sociedade mais si as persoas. Os creadores temos unha enorme responsabilidade: resistir fronte esta sorte de uniformidade mental que est¨¢n a impo?ernos, e, asemade, transform¨¢rmonos e axudarmos a transformar. Se tivese que definirme, dir¨ªa que s¨® son un resistente m¨¢is. Un contador de historias que resiste.