Galicia, Andaluc¨ªa e a 's¨ªndrome de Stendhal'

A proposta da Asociaci¨®n Diversidade e Convivencia, o presidente do goberno de Andaluc¨ªa v¨¦n de anunciar que nas escolas oficiais de idiomas da comunidade vaise poder estudar o galego, o catal¨¢n e o ¨¦uscaro. Proponse, asemade, a creaci¨®n de c¨¢tedras das tres linguas nas universidades andaluzas. Ben pensado, isto non deber¨ªa ser noticia. O estra?o ¨¦ que esta oferta educativa non existira antes en toda Espa?a, inclu¨ªda dende logo a posibilidade de cursar ¨¦uscaro e catal¨¢n nas escolas de idiomas de Galicia. Mais o que anunciou Manuel Chaves ¨¦ unha novidade, mesmo unha estra?a e feliz novidade, que merece todos os parab¨¦ns. Que eu saiba, mand¨¢ronse poucos parab¨¦ns dende Galicia aos autores da iniciativa. E mira que hai entidades en Galicia especializadas en parab¨¦ns!

Os 'Seis poemas galegos' de Lorca constit¨²en un acto de amor impag¨¢bel

Parab¨¦ns, centolas, lac¨®ns, cap¨®ns, medallas. Aqu¨ª mesmo se deron parab¨¦ns paranormais polo mesm¨ªsimo Consello de Goberno da Xunta que chegou a condecorar a Alfredo Urdaci, o xornalista estrela da xeira Aznar, suponse que polo seu tratamento do caso Prestige como un fen¨®meno OVNI.

Mesmo se lle d¨¢ o parab¨¦n aos defuntos. Por non discriminar. Aqu¨ª houbo xente que endexamais levou un parab¨¦n en vida e ent¨®n p¨®nselle un parab¨¦n, unha esquela, un r¨®tulo, unha estatua, algo, para que o galego non vaia de baleiro, ¨¢ intemperie, polas inmensas g¨¢ndaras da eternidade. A Edgar Allan Poe disque lle po?en cada aniversario no cemiterio, a car¨®n da l¨¢pida, unha botella de co?ac. Como estamos a tempo, e por pedir que non quede, ese si que ser¨ªa un bo parab¨¦n, coa friaxe que debe ir da outra banda. A¨ªnda que fora unha garrafa de licor caf¨¦!

O caso ¨¦ que parab¨¦ns, o que se di parab¨¦ns, eu non vin que se lle deran moitos dende Galicia aos que pularon por esta proposta en Andaluc¨ªa e a quen, como Manuel Chaves, actual presidente andaluz, comprometeuse a apoiala na pr¨¢ctica se ¨¦ reelixido. Mesmo houbo xornais que achicaron a noticia ou que a deron do rev¨¦s, pola reacci¨®n alporizada de Mariano Rajoy e do candidato do Partido Popular de Andaluc¨ªa, Javier Arenas. Vai ter raz¨®n Vicente Risco con iso de que o car¨¢cter galego ¨¦che ciclot¨ªmico. Unhas veces pas¨¢monos de parab¨¦ns e outras somos da confrar¨ªa da Virxe do Pu?o. P¨®dese facer pol¨ªtica cos parab¨¦ns? Home, claro. E a¨ªnda haber¨¢ quen llos mande, os parab¨¦ns, a Rajoy por dicir que todo iso ¨¦ perder o tempo. Para que vai aprender galego un andaluz por moi voluntario que se preste? Por amolar, pensar¨¢ o noso Mariano, ese home de pro. Coa cantidade de idiomas que hai polo mundo adiante!

Hai galegos aos que amola aprender o galego. Hainos mesmo aos que amola a s¨²a existencia. Hainos que dedican parte da s¨²a preciosa vida, do seu tempo de lecer, a predicar contra a presenza real da lingua no sistema escolar. Hai xornalistas e colaboradores de xornais que levan hect¨¢reas de papel escrito contra a "imposici¨®n" do galego ou mallando na literatura galega. Xa defend¨ªn noutro artigo que non era por autoodio, sen¨®n por desprendemento. Mais tam¨¦n hai casos nos que se cadra se produce a chamada "s¨ªndrome de Stendhal", que ¨¦ aquela que sinte unha persoa "exposta a unha sobredose de beleza". Aman tanto unha cousa que os marea, que os confunde, que lles d¨¢ vertixe, e ent¨®n escornan contra ela. Claro que os afectados non o van confesar, como si fixo Henri-Marie Beyle, o admirado Stendhal. Non vai ir por a¨ª confesando: "A min o que ten o galego ¨¦ que me marea". Iso ¨¦ o que pasa coas linguas que te?en moitas curvas. Tam¨¦n os que te?en como sport mallar na literatura galega, ou no cinema galego, ou no teatro galego, pois non van ir dicindo a causa verdadeira: "E que a literatura galega me d¨¢ vertixe!".

Federico Garc¨ªa Lorca escribiu os Seis poemas galegos, que publicou ?nxel Casal. Seis poemas que constit¨²en un agasallo universal. Un acto de amor impag¨¢bel. Un verdadeiro parab¨¦n. Puido escribir en franc¨¦s. Puido escribir en ingl¨¦s, cando pasou pola universidade de Columbia. Ou en italiano. Ser¨ªan, en todo caso, marabillas. Mais o que temos son seis poemas galegos! Poeta e editor ser¨ªan asasinados a mesma noite, un mes despois do golpe militar fascista de xullo do 36. Casal, en Galicia. Lorca, en Andaluc¨ªa. Xa estou a o¨ªr agora os Seis poemas galegos na voz de estudantes das escolas de idioma ou de universitarios. E d¨¢me tam¨¦n a min un pouco o "s¨ªndrome de Stendhal". Mais ¨¦ ledicia polo que nace. Unha celebraci¨®n.

Este paso que alg¨²ns ven como rareza, ¨¦ moi importante como signo para a lingua galega mais tam¨¦n o ¨¦ para Espa?a. Entre os d¨¦ficits da transici¨®n democr¨¢tica figura o desleixo da pluralidade cultural e ling¨¹¨ªstica. Moitas veces, nas nacionalidades hist¨®ricas, t¨¦ntase fortalecer a lingua que se considera en perigo cunha estratexia moi ¨¢ defensiva. De pecharse nas li?as. Xa vemos que iso non ¨¦ efectivo nin para o f¨²tbol. Mais tampouco ¨¦ o desex¨¢bel. Por outra banda, hai sectores centralistas que levan a pluralidade ling¨¹¨ªstica en Espa?a como un lastre hist¨®rico. ? algo que non lles entra na cabeza. Mais non ¨¦ un problema das linguas, sen¨®n da cabeza, digo eu.

Coido que pola maior¨ªa dos nacionalistas e galeguistas partidarios ou non tense clara a necesidade da proxecci¨®n cara f¨®ra da cultura galega. Mais cando se pensa nos eidos desa proxecci¨®n non sempre se valora dabondo, esa ¨¦ a mi?a impresi¨®n, o que temos m¨¢is perto e co que estamos integrados. Andaluc¨ªa ¨¦ un deses espazos. Un pa¨ªs extraordinario onde, ademais, hai unha especial receptividade para as expresi¨®ns culturais galegas. Hai moi pouco, nun encontro organizado pola Fundaci¨®n Caballero Bonald, en J¨¦rez de la Frontera, pu¨ªden comprobalo, non s¨® polos participantes nas tribunas, sen¨®n polos centos de espectadores que demostraban a s¨²a sensibilidade e curiosidade verbo das "outras" culturas. De todo isto quen mellor poder¨ªa falarnos hoxe ¨¦ Xos¨¦ Antonio Gaci?o. Naceu en C¨¢diz, fillo de mari?eiro de Porto do Son que al¨ª buscou a vida. Estudou xornalismo en Madrid e veu exercelo a Galicia no tempo convulso do final do franquismo. Foi o xornalista que mellor contou a resistencia e a transici¨®n. Non se pode entender o periodismo contempor¨¢neo galego sen Gaci?o. Se o sab¨ªa o gobernador franquista que o fixo deter e acusou de ser secretario xeral do Partido Comunista! Lembro que fomos en manifestaci¨®n para entregar un escrito de solidariedade. Eramos unha ducia de xornalistas na noite. Non m¨¢is.

Xos¨¦ Antonio Gaci?o, que escribe galego e o fala con acento gaditano, traballa agora en Andaluc¨ªa. Foi moi ben recibido. Aqu¨ª endexamais fomos quen de facerlle unha homenaxe, unha despedida decente. En fin. Xa sei a quen enviarlle un verdadeiro parab¨¦n.