"A¨ªnda temos mentalidade de leiri?a"

Marcos Valc¨¢rcel est¨¢ a esperar a¨ªnda por Galicia. O historiador e galeguista (Ourense, 1958) mant¨¦n o esp¨ªrito cr¨ªtico, o ollo ao asexo e a an¨¢lise sincopada, pero con esperanza ao cabo. Galicia ¨¦ a que haber¨¢ de ser, m¨¢is al¨® da reserva na que, na s¨²a opini¨®n, est¨¢ enquistada. "Temos que deixar o gueto e ser europeos", reclama asumindo o discurso da Xeraci¨®n N¨®s, na que se especializou. Tras anos de investigaci¨®ns, publicaci¨®ns e colaboraci¨®ns en xornais, sempre con Ourense ¨¢s voltas, Valc¨¢rcel aposta polo divulgativo. Hai case tres anos descubriu o estimulante poder¨ªo do blog (As uvas na solaina), ese xeito de xornalismo latexante, de ida e volta, que engancha e recolle aos afastados do papel. Nos pr¨®ximos d¨ªas saca ¨¢ r¨²a nova obra, unha sorte de manual, para non iniciados sobre a historia de Ourense (Xerais). Oitenta p¨¢xinas de aproximaci¨®n ¨¢ cidade dende a chegada dos romanos at¨¦ o s¨¦culo XX. Unha perspectiva que, de tan moderna, ¨¦ antiga, "semellante ao que se fac¨ªa no s¨¦culo XIX e comezos do XX". Coincidindo coa publicaci¨®n, Valc¨¢rcel recibir¨¢ a semana que v¨¦n unha homenaxe dos amigos do mundo da cultura galega. Neste momento de emoci¨®ns, o historiador aparenta sereo e reflexivo.

"Temos que deixar de ser un gueto e pensar como europeos"

"A cultura galega vai por diante da sociedade, hai un nivel moi alto"

Pregunta. Vai vostede a contrap¨¦. En canto o BNG no que militaba toca poder, af¨¢stase e vai ¨¢ reserva civil.

Resposta. Sempre fun un militante cr¨ªtico. Empecei en Erga e no nacionalismo de mediados dos anos 70, de a¨ª pasei ao PSG-EG e acabei xa no BNG nos 90. At¨¦ hai tres anos. Ent¨®n xa non me necesitaban e, ademais, hab¨ªa cousas que non me gustaban. A¨ªnda que o BNG cambiou moit¨ªsimo, f¨ªxoo con moi pouca autocr¨ªtica. Non vin nunca un documento no que se autocriticara pola posici¨®n hostil a autonom¨ªa que mantivo at¨¦ os 90.

P. Recl¨¢malle un acto de contrici¨®n?

R. Hai cousas agora que tampouco me gustan. Non se poden asumir como se nada proxectos do PP, como o da Cidade da Cultura, que hai uns anos eran horribles. ? necesaria unha reflexi¨®n. A¨ªnda que tam¨¦n ¨¦ certo que as ideas que ten Quintana, a s¨²a li?a reformista, son moi claras e hai que reco?ecerlle o gran esforzo por levalas a cabo, considerando que hai moitos

que non comulgan con elas. ? necesaria a reflexi¨®n para empezar unha etapa positiva para Galicia. Temos que deixar de ser un gueto e pensar como europeos.

P. ? un problema de ideolox¨ªa?

R. Non tanto como de captaci¨®n de bases sociais. Conseller¨ªas como Medio Rural ou a Vicepresidencia, que inciden nos sectores dependentes, est¨¢n a conseguir apoios no rural, pero o das cidades ¨¦ moi preocupante. Estase a dar a volta ¨¢ situaci¨®n do 83, onde a base social do nacionalismo estaba nas cidades e o rural en mans do PP.

P. Nas cidades o movemento contra o galego ¨¦ moi forte.

R. O caso do Club Financieiro de Vigo, ou o que est¨¢ a ocorrer con algunha outra asociaci¨®n que nin quero nomear, ¨¦ preocupante. Pero o do idioma como sinal de identidade e de fortalecemento dun pobo ¨¦ un problema de xeraci¨®ns, non dun goberno de catro anos. At¨¦ que o galeguismo non se vexa como marca de estatus, que os l¨ªderes de opini¨®n non estean nesa onda, que a nosa imaxe non deixe de ser a dun labrego de m¨¢is de 60 anos, non hai nada que facer. ? un problema de s¨¦culos: a burgues¨ªa galega sempre estivo moi arredada da vida de Galicia como pa¨ªs e non hai sinais de identidade, sen¨®n ruptura de valores; nin sequera hai un programa na televisi¨®n p¨²blica que av¨®s, pais e fillos poidan sentarse a ver xuntos. A burgues¨ªa galeguista fixo outras cousas, creou algunhas empresas, pero non fixo o que a catalana ou a vasca: fundaci¨®ns que estudaran o pa¨ªs. Practicou un galeguismo privado e pouco m¨¢is. ? necesario que pol¨ªticos e empresarios sexan quen de afrontar unha imaxe de pa¨ªs atractiva en relaci¨®n coa sociedade. Para que o galeguismo se vexa como marca de autoestima ter¨¢n que pasar un par de xeraci¨®ns, porque a¨ªnda temos mentalidade de leiri?a.

P. E que pensa do papel que est¨¢ a xogar o PP co idioma?

R. No PP hai sectores claramente identificados co ataque ao galego. Soben ao carro da campa?a ditada por determinados l¨ªderes medi¨¢ticos e, o que ¨¦ m¨¢is sorprendente, mentres, o sector galeguista, ao que representa Jos¨¦ Luis Baltar, garda silencio. Pero, tarde ou cedo, o PP ter¨¢ que virar esta postura. ? que hai valores com¨²ns dende o comenzo da autonom¨ªa e de etapa de Fern¨¢ndez Albor. Fraga asumiu e respectou o consenso de non crear conflito co idioma.

P. Esa falla de autoestima como est¨¢ a afectar ¨¢ cultura?

R. A cultura galega est¨¢ nun proceso positivo. Hai un nivel moi alto, vai por diante da sociedade. Hai grandes escritores, e o cine e o audiovisual experimentaron un gran pulo, pero, pese a que se fixo moito, incluso na etapa de Fraga, queda moito tam¨¦n. Hai creatividade porque hai traballo esforzado, pero tam¨¦n confusi¨®n. As instituci¨®ns lim¨ªtanse a exhibir o que hai, pero non a impulsar novos valores e estanse gastando enormes cantidades de cartos p¨²blicos para exposici¨®ns de entidades privadas, cando ese di?eiro deber¨ªa chegar aos grupos pequenos para que fixeran o relevo.

P. A que atrib¨²e o ¨¦xito do seu blog?

R. Posiblemente ao intento de ver o mundo dende unha posici¨®n galeguista moi cort¨¦s, tanto, que ¨¢s veces at¨¦ me sorprende. O blog ¨¦ visitado por 200 ou 300 persoas diarias e ten case 1.000 entradas ao d¨ªa, pero hai que ter en conta o nivel dos colaboradores, a maior¨ªa con alcumes, persoas relevantes do mundo cultural, xente con moitos co?ecementos e que escribe moi ben. Ademais, creo que ¨¦ importante o clima de respecto que hai nel, a¨ªnda que te?o que actuar ¨¢s veces como censor.