Ler no ver¨¢n para preparar o inverno

Os libros non son un produto estacional puro -"eu no ver¨¢n non ¨¦ que lea m¨¢is ca no inverno", conv¨¦n o actor Ernesto Chao-, pero as¨ª como aumenta a contrataci¨®n na hosteler¨ªa, tam¨¦n sobe no est¨ªo a porcentaxe de poboaci¨®n lectora. Buscando libros para as vacaci¨®ns, este xornal consultou a traballadores e profesionais de diferentes ¨¢mbitos da cultura para pedirlles novidades en galego. Por entre o novo c¨®anse cl¨¢sicos -de Pessoa a Novoneyra-, selecci¨®ns exquisitas, libros apaixonados -Xocas L¨®pez esixe inclu¨ªr Historia triste, a biograf¨ªa de Eskorbuto- e obrigas laborais. Os t¨ªtulos frescos, de Patricia A. Janeiro a Chus Pato, rep¨ªtense.

- Abe R¨¢bade, m¨²sico. O pianista e compositor santiagu¨¦s, que ultima co produtor portugu¨¦s M¨¢rio Barreiros o proxecto Kind steps, unha produci¨®n que homenaxea os grandes discos da historia do jazz, prop¨®n Secesi¨®n, o ¨²ltimo de Chus Pato, e A perspectiva dende a porta, de Patricia A. Janeiro, finalista do Premio Xerais 2007, rec¨¦n publicado. "Aquel libro foi un pouco pol¨¦mico", di R¨¢bade (Santiago, 1977), en referencia ao f¨ªo narrativo que une a situaci¨®n pol¨ªtica de 1976 coa Operaci¨®n Casti?eira. Outro dos libros que conta debullar pronto -"estouno buscando"- ¨¦ A estrela na palabra. Novas conversas con Xos¨¦ Manuel Beiras, de Francisco Pillado e Miguel Anxo Fern¨¢n-Vello.

"Larsson non estar¨¢ traducido, pero temos supervendas en vern¨¢culo" "Sidecar'

"Sidecar" [de Alberto Lema] ¨¦ do m¨¢is divertido da literatura galega"

"Libro de Alicia ev¨®lvenos ¨¢ nenez nun bo momento para facelo"

Marcos Lorenzo invl¨²e Livro do desassossego como "cl¨¢sico a repasar"

- Alberto Lema, novelista e poeta. O vimianc¨¦s est¨¢ ocupado arestora con Las primas, a novela que a arxentina Aurora Venturini deposita na boca dunha moza con retraso, ao xeito de Faulkner n'O ru¨ªdo e a furia. Pero a¨ªnda pensa rescatar Grupo abeliano e Ser ou non, as novelas de Xos¨¦ Cid Cabido e Xurxo Borraz¨¢s, entre os seus novelistas de referencia. "Inter¨¦same moito esa maneira de escribir onde non hai un narrador responsable", di Lema (Vimianzo, 1975). Falando de poes¨ªa, o autor de Plan de fuga acode a m-Tal¨¢, da ourens¨¢ Chus Pato, "un libro revelador, imposible de clausurar".

- Alfonso Mato, historiador. Para o ver¨¢n, contos e ensaios. As recomendaci¨®ns de Alfonso Mato, ex documentalista do Instituto Galego da Informaci¨®n -unha das s¨²as ¨²ltimas encomendas foi a coordinaci¨®n de ?nxel Casal, un editor para un pa¨ªs-, son

Ferr¨ªn e outras historias e Galicia borrosa, as achegas do psiquiatra ourens¨¢n Santiago Lamas. Falando de literatura, un cl¨¢sico da separaci¨®n: Arraianos, de Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn. "Porque eu tam¨¦n son arraiano e porque a Ferr¨ªn c¨®mpre volver sempre", resume.

- Alfonso Rodr¨ªguez, poeta. O autor ourens¨¢n non xustifica a s¨²a escolla de libros actuais, anque non exactamente recentes. dz ou o libro de esperma, de Samuel Solleiro; Ortigas, de Xiana Arias, e o deb¨² de Raida Rodr¨ªguez, M¨¢quina de guerra, son as s¨²as suxerencias para tornar a raxeira. Rodr¨ªguez (Ourense, 1973), que v¨¦n de publicar Az¨²car glass, cinco anos despois do seu deb¨² literario (Subir ao faiado), ¨¦ un dos impulsores da web expoplanetarium.net e do colectivo libertario Ren de Ren. O seu ¨²ltimo monogr¨¢fico, A civilizaci¨®n enferma, xa est¨¢ na r¨²a.

- Ana Salgado, coordinadora de Protexta.

Para a cr¨ªtica Ana Salgado (O Irixo, 1974), ¨¢ fronte do ¨²nico suplemento de libros de Galicia, Secesi¨®n, o primeiro volume non estritamente adscrito ao x¨¦nero poes¨ªa de Chus Pato, "coloca o discurso literario no pensamento da esquerda cr¨ªtica e autoconsciente". Salgado rescata Sidecar, as d¨²as nouvelles de Alberto Lema que supo?en a rev¨¢lida d'Unha puta percorre Europa: "Sidecar ¨¦ un dos libros m¨¢is divertidos da literatura galega dende os relatos de dz ou o libro do esperma

que reflexiona dende unha posici¨®n de clase sobre as relaci¨®ns sentimentais e demostra que entretemento e ideolox¨ªa emancipadora non son incompat¨ªbeis na narrativa". Caderno de Animalista, unha reflexi¨®n sobre as vangardas con debuxos de Maurizio Quarello e textos do poeta sarriao Ant¨®n Fortes, con formato de ¨¢lbum ilustrado, sup¨®n a s¨²a ¨²ltima recomendaci¨®n.

- Bel¨¦n Regueira, xornalista. A directoria de Extrarradio, o magazine cultural de fin de semana da Radio Galega, recomenda por entre as divisi¨®ns xen¨¦ricas. O ensaio ¨¦ O dereito ¨¢ preguiza, de Paul Lafargue, traducido en Positivas: "Haber¨ªa que regalarllo aos asistentes ¨¢ reuni¨®n do G-8, para que o te?an en conta se alg¨²n d¨ªa deciden refundar o capitalismo". A "autoaxuda" est¨¢ n'As leis fundamentais da estupidez humana, do economista italiano Carlo M. Cipolla. "Divide os seres humanos en catro clases: incautos, intelixentes, malvados e est¨²pidos, que son os m¨¢is perigosos. A ver se volvemos das vacaci¨®ns vacinados contra a imbecilidade, que falta fai en todas as casas". Unha cota de novela negra at¨®paa n'A praia dos afogados, de Domingo Villar. Regueira (A Coru?a, 1977) l¨¢iase de que o supervendas Stieg Larsson non estea verquido ao galego, "pero este supervendas escribe en vern¨¢culo". Como derradeiro x¨¦nero para o ver¨¢n, acaba prescribindo "un tocho". Residente privilexiada, as memorias de Mar¨ªa Casares

: "500 p¨¢xinas de prosa vehemente e desinhibida que son ¨¢ vez un paseo pola historia do s¨¦culo XX, unha apolox¨ªa do teatro, un manual de educaci¨®n sentimental e unha investigaci¨®n sobre os misterios sen resolver da condici¨®n humana".

- Carlos Call¨®n, presidente da Mesa. O actual responsable da Mesa pola Normalizaci¨®n Ling¨¹¨ªstica est¨¢ lendo arestora a Machado de Assis, iniciador da modernidade literaria no Brasil. A novela Dom Casmurro, en concreto, na que observa "semellanzas co S¨¢bato d'O t¨²nel pola historia de obsesi¨®n e ciumes". Na mesa de noite a¨ªnda ten pendentes de ler a novela O so?o da febre e a reportaxe Fin de s¨¦culo en Palestina, as d¨²as do lugu¨¦s Miguel-Anxo Murado.

- Comba Campoy, actriz. Os poemas de Libro de Alicia, a cuarta incursi¨®n editorial de Olalla Coci?a, "facilitan o cami?o para iniciar un regreso ¨¢ infancia". E, para Comba Campoy (Santiago, 1979), "este ¨¦ un intre ben axeitado para volver ¨¢ infancia". Pero Campoy decl¨¢rase, sobre todo, unha lectora do x¨¦nero ensa¨ªstico. "Par¨¦ceme interesante recuperar a figura de Celestino Fern¨¢ndez de la Vega". A actriz receita, neste ver¨¢n, a reedici¨®n do cl¨¢sico por excelencia de De la Vega O segredo do humor. Os textos recompilados en Ensaios a proba do tempo ¨¦ a outra achega de quen alcumaban O Cilistro a 23 anos da s¨²a morte.

- Dolores Vilavedra, cr¨ªtica. No cap¨ªtulo de narrativa, a cr¨ªtica viguesa recomenda Montelouro, de Lu¨ªs Rei N¨²?ez, "para a xente que gusta das novelas de longo alento", coa eng¨¢dega d'A perspectiva dende a porta, de Patricia A. Janeiro. No apartado po¨¦tico, a s¨²a proposta ¨¦ a antolox¨ªa de poetas da Costa da Morte, coordinada por Miro Villar e Modesto Fraga, De Pondal ao Batall¨®n Literario. A obra pres¨¦ntase o 11 de xullo.

- Ernesto Chao, actor. "Eu no ver¨¢n non ¨¦ que lea m¨¢is ca no inverno", ap¨®n de entrada o actor ribadaviense, presidente da asociaci¨®n de compa?¨ªas Escena Galega. Chao (Ribadavia, 1943) confesa estar collido polo sueco Stieg Larsson -a trilox¨ªa Millennium-, pero a obra pendente que ten na cabeza ¨¦ A corpo aberto. Unha ollada 'indie' do local universal, a ¨²ltima compilaci¨®n xornal¨ªstica de Manuel Rivas. Para a s¨²a compa?¨ªa, Lagarta Lagarta, ter¨¢ que remoer O segredo dos Hoffman, adaptaci¨®n de Roberto Salgueiro sobre a novela de Alejandro Palomas.

- Francisco Sampedro, ensa¨ªsta. Cando o fil¨®sofo comunista franc¨¦s George Labica enviou, en xaneiro, un texto para A Trabe de Ouro, na redacci¨®n da revista non imaxinaban que ese ensaio derivar¨ªa en escrito p¨®stumo. Labica morreu en febreiro deste ano. A publicaci¨®n bota agora o seu n¨²mero 78, que incl¨²e as p¨¢xinas de Labica e, entre outros contidos, artigos sobre Ram¨®n Pi?eiro do seu director, Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn, ou do acad¨¦mico e especialista no exilio Xos¨¦ Lu¨ªs Axeitos. ? unha das lecturas que recomenda Francisco Sampedro (A Coru?a, 1956), o ensa¨ªsta autor d'A violencia excedente. "O ¨²ltimo de Chus Pato

[Secesi¨®n] e, por volver a Ux¨ªo Novoneyra e enlazalo con Pi?eiro, por aquilo das Letras, o especial que lle dedicara Escrita, a publicaci¨®n da Asociaci¨®n de Escritores, Novoneyra. A emoci¨®n da terra", engade. Sampedro tam¨¦n recorre ao Ferr¨ªn, pero desta volta ao poeta: Era na selva de Esm, "se cadra o seu libro menos co?ecido [recolle poemas soltos ou de tiraxe reducida] e con todo igualmente soberbio".

- Marcos Lorenzo, antrop¨®logo e xestor cultural. O autor de Liquidaci¨®n de existencias recomenda poes¨ªa. Ao primeiro, calquera libro do ceense Estevo Creus, que el risca como "a voz m¨¢is notable da poes¨ªa galega actual". Logo pensa un e acaba decid¨ªndose por Teor¨ªa do lugar. A maiores, unha estancia recente en Medell¨ªn s¨¦rvelle para rescatar os cuestionarios po¨¦ticos que publicara Emilio Ara¨²xo en 2001: Do lado dos ollos. Entrevista con 79 poetas do mundo. Segue con Do Courel a Compostela, aproveitando que o D¨ªa das Letras se lle adica a Novoneyra, e a¨ªnda recomenda, de Pessoa, Libro do desassossego, "un cl¨¢sico a repasar dentro da literatura galega". "A novidade non ¨¦ a mi?a primeira v¨ªa de adquisici¨®n de libros", reco?ece.

- Mar¨ªa Ruido, artista. A ourens¨¢, autora de ensaios visuais como Plan Rosebud, visible na ¨²ltima programaci¨®n do Centro Galego de Arte Contempor¨¢nea e premiado no Festival de Cine Independente de Nova York, prop¨®n Poes¨ªa ¨²ltima de amor e enfermidade 1992-1995, de Lois Pereiro, e Secesi¨®n, de Chus Pato. Pensa nun ensaio e s¨¢elle a versi¨®n galega d'Escritos corsarios, de Pasolini, entre as mellores miscel¨¢neas para analizar a morte civil da xeraci¨®n do vogliamo tutto. Ruido (Ourense, 1967), radicada en Barcelona, ten agora en mente un proxecto sobre o contexto pol¨ªtico e a educaci¨®n sentimental, partindo un pouco da idea do documental de Pasolini Comizi d'amore

[Enquisa sobre o amor], un retrato da Italia dos 60 a partir da realidade afectiva. A artista ourens¨¢, pr¨®xima aos grupos que traballan "co corpo repolitizado", a¨ªnda non sabe que forma ter¨¢, "pero ten que ver con Rosebud na relaci¨®n entre momentos sociais de gais e lesbianas e momento pol¨ªtico". A esa forma anoar¨¢ a cuesti¨®n do aborto e a posici¨®n da Igrexa.

- Rebeca Baceiredo, ensa¨ªsta. Para a autora d'O suxeito posmoderno, "o mundo parece converterse estes d¨ªas na casa de Playboy". Como ant¨ªdoto, prescribe a lectura d'O segundo sexo de Simone de Beauvoir, t¨®tem do feminismo de esquerdas cuxo primeiro volume apareceu en galego o pasado ano, seis d¨¦cadas despois da s¨²a estrea. Contra a obscenidade do espect¨¢culo do capitalismo versi¨®n Berlusconi, a Baceiredo (Ourense, 1979) tam¨¦n lle prace A revolu?om pendente, un ensaio de Carlos Diegues, na r¨²a baixo licenza creative commons, pola abrogaci¨®n do sexismo como condici¨®n de democracia. A novela Unha soidade demasiado ruidosa, do checo Bohumil Hrabal, matina, no esteiro de Kafka, no absurdo existencial do mundo bur¨®crata. "Ou Anxos do universo, de Einar M¨¢r Gudmundsson", engade.

- Santiago Cortegoso, dramaturgo. O actor de Teatro de Ningures, que acaba de ga?ar o XIV Premio Rafael Dieste con 0,7% Molotov, recomenda os contos d?O tradutor clept¨®mano, do h¨²ngaro Dezso Kosztol¨¢nyi. Pr¨¢celle tam¨¦n Delimvois, un dos ¨²ltimos textos de Rub¨¦n Ruibal -o ¨²ltimo, Onde andas, Karl?, deber¨ªa sa¨ªr no ver¨¢n-. "Pero iso ¨¦ porque lin o orixinal cando se representou no Centro Dram¨¢tico Galego; o libro deber¨ªa publicarse en setembro". Seguindo co teatro, engade Nachtmahr, de Ra¨²l Dans -inclu¨ªdo n'Un mundo hostil, a compilaci¨®n do teatro breve de Dans, publicada en 2008-, que o propio dramaturgo coru?¨¦s publicita, non sen iron¨ªa, coma "o m¨¢is esc¨¦nico" dos seus textos. Santiago Cortegoso acaba de estrear Os c¨®micos dell'auto con Teatro de ningures, e no mes de outubro levar¨¢ ¨¢ Sala Tri¨¢ngulo de Madrid o seu texto H¨¢mster.

- Xocas L¨®pez, m¨²sico. O bater¨ªa de The Homens, encargado de produci¨®n na distribuidora teatral Emedous, recomenda banda dese?ada: o primeiro ¨¢lbum individual de Manel Cr¨¢neo, Os lobos de Moeche, sobre as revoltas irmandi?as, e Cuaderno de tormentas, de David Rub¨ªn (a edici¨®n galega est¨¢ por vir). L¨®pez (Santiago, 1980) prop¨®n tam¨¦n M¨¢quina de guerra, o deb¨² po¨¦tico da ourens¨¢ Raida Rodr¨ªguez, e non esquece unha filia musical dos 80: Eskorbuto. A lenda do grupo de Santurtzi fixouna Diego Cerd¨¢n en Historia triste.

Por mor dos meses de ver¨¢n, as p¨¢xinas de Luces non se publicar¨¢n at¨¦ o primeiro venres de setembro.