"Ningu¨¦n fixo o que fixo Seoane"

A¨ªnda que o profesor Arturo Casas non deixou de advertir, botando man de Pierre Bordieu, contra os excesos de personalizaci¨®n das culturas perif¨¦ricas, os traballos e os d¨ªas de Lu¨ªs Seoane (Buenos Aires, 1910-A Coru?a, 1979) acabaron por se impo?er. "Ningu¨¦n fixo o que fixo Seoane", afirmou o te¨®rico da literatura. Falaba do pintor, pero tam¨¦n de editor incans¨¢bel, do poeta brechti¨¢n e dramaturgo da historia dos condenados, do home inequivocamente de esquerdas, do exiliado que nunca regresou de todo. Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn, logo de asexar ao autor d'A soldadeira nos recantos da s¨²a memoria, tampouco dubidou en empregar maximalismos: "O intelectual galego de esquerdas m¨¢is importante dos que se cruzaron na mi?a vida, canda Carlos Velo".

Ferr¨ªn: "O intelectual galego de esquerdas m¨¢is importante da mi?a vida"

"Ao cabo, o que fixo Seoane toda a vida foi falar coa xente do com¨²n", di Casas

Os dous compartiron mesa, presentados polo acad¨¦mico Xos¨¦ Lu¨ªs Axeitos, no congreso Lu¨ªs Seoane. Galicia-Arxentina: unha dobre cidadan¨ªa, onte no Consello da Cultura en Santiago. Para Casas, que presentou a s¨²a intervenci¨®n como "panoplia de pre¨¢mbulos" e que partiu do despezamento da noci¨®n de compromiso, Seoane "s¨® se entende se se entenden as s¨²as relaci¨®ns cos outros". Situado nun campo cultural crebado polo alzamento fascista de 1936, expuxo, aquel intelectual activou a noci¨®n de memoria hist¨®rica. "Galicia resnace en homes novos tras cada martirio", escribir¨ªa.

Foi o Seoane que comunicou a historia negada do pa¨ªs nunha pintura figurativa pero atravesada de na?vet¨¦ e avances pop (eran os 50), na s¨²a dramaturxia hist¨®rica que materializaba a Brecht en Galicia, nos 17 anos que durou, relataba un abraiado Casas, a emisi¨®n radiof¨®nica Galicia Emigrante. "Ao cabo, o que fixo fundamentalmente Seoane durante toda a s¨²a vida foi falar coa xente do com¨²n", asegurou Casas, un dos pioneiros e m¨¢is sut¨ªs estudosos doutro exiliado ilustre, Rafael Dieste. Toda unha vida de acci¨®n realizada coa ¨®ptica do materialismo hist¨®rico "e uns s¨®lidos principios marxistas". A realidad, a historia, conformaban o solo dun Seoane ao que os repertorios de N¨®s ou do Seminario de Estudos Galegos "non lle abondaban".

Non faltou ¨¢ comparecencia o Lu¨ªs Seoane, o republicano que logo da guerra deixou de ter partido, en perpetua confrontaci¨®n. "Non foi Pi?eiro o seu ¨²nico antagonista", lembrou Casas, "tam¨¦n discordou de Castelao, de Celso Emilio, de D¨ªaz Pardo". Era ese home irado pero leal, que non pod¨ªa non tomar partido, o que fascinou ao M¨¦ndez Ferr¨ªn de 1960. O agora presidente da Real Academia Galega recibira en Madrid, co grupo Brais Pinto, a visita dun Seoane que pisaba territorio espa?ol por vez primeira despois do 36. Ferr¨ªn esmiuzou aquelas citas, "nun reservado de La Regi¨®n Gallega, metro Noviciado por precisar", nunha fermosa e emocionada "corrente de conciencia" memorial: Seoane no fondo dos espellos. Notas para un libro de memorias que se cadra non escribo.

A "li?a Maginot" que divid¨ªa o galeguismo interior entre adeptos a Pi?eiro e disidentes de corte marxista foi evitada polos mozotes Brais Pinto para atopar Seoane. "Non encaixaba no marco pi?eirista: era un nacionalista que incid¨ªa no que Galaxia detestaba e un marxista da mesma beira que Sartre", anotou. O diagrama de Guerra Fr¨ªa aplicado polo c¨ªrculo de Pi?eiro, a dicir de Ferr¨ªn, non toleraba veleidades comunistas.

O poeta de Con p¨®lvora e magnolias, na cr¨®nica da s¨²a educaci¨®n sentimental, tam¨¦n debuxou o intre exacto no que, con 17 anos e na r¨²a Policarpo Sanz, colisionou coa poes¨ªa dos exiliados. "Aborrecidos do Rilke prescrito polo galaxismo", sinalou, "na Escolma de poes¨ªa galega estaban Lorenzo Varela, Seoane: os guerrilleiros, os Irmandi?os, Roi Xordo". Tampouco non esquivou as s¨²as discusi¨®ns co pintor e a decepci¨®n que lle supuxo que en 1979 Seoane asinase o manifesto, que desembocou en Realidade Galega, o pi?eirismo na praxe.

O presidente da Academia rematou, sentido, relatando a s¨²a estancia na cadea de El Dueso, de 1972 a 1974. Foi al¨ª, detido por antifranquista, onde a folla voandeira Cuco-Rei pasou o filtro da Garda Civil. Editaba Lu¨ªs Seoane na Arxentina un poema de Lorenzo Varela: Cantiga nova que se chama cadea, con dedicatoria, "A Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn, na gaiola".