O libro vai resistindo

Contra o que poder¨ªa parecer en primeira instancia, o libro galego vai resistindo, con tendencia ¨¢ baixa, a crise. Polo menos, esa ¨¦ a impresi¨®n interna dun sector que a¨ªnda non manexa datos econ¨®micos de 2009. Apenas se sabe dos n¨²meros do ISBN, o rexistro internacional de volumes editados, recollidos polo Observatorio da Cultura Galega, dependente do Consello da Cultura. E nesas estat¨ªtisticas o descenso ¨¦ m¨¢is que not¨¢bel: de 3.690 t¨ªtulos anotados en 2008 pasouse a 2.848 o pasado ano e cortouse a progresi¨®n ascendente dende, m¨ªnimo, 2006.

"As cifras bailan", admite o presidente da Asociaci¨®n Galega de Editores (AGE), Alfonso Garc¨ªa Sanmart¨ªn, "pero concordamos en que, no 2009, a facturaci¨®n na industria editorial diminu¨ªu entre un 10% e un 18%". En 2008, ¨²ltimo exercicio contabilizado dende a agrupaci¨®n, a facturaci¨®n conxunta das 45 empresas da AGE atinxiu os 34 mill¨®ns de euros. "Esta reduci¨®n na factura levar¨¢ canda si unha reduci¨®n de exemplares e tam¨¦n de t¨ªtulos", avanza Sanmart¨ªn. Segundo o Instituto Nacional de Estad¨ªstica, que basea os seus n¨²meros no Dep¨®sito Legal da Biblioteca Nacional ao que deben someterse todos os libros editados en territorio estatal, a ca¨ªda de t¨ªtulos e de exemplares en 2009 ratifica a intuici¨®n do presidente dos editores galegos. Se en 2008, 3.150 t¨ªtulos materializ¨¢ronse en 4.192.000 exemplares, a tempada pechada o pasado 31 de decembro foron 2.540 e 3.327.000, respectivamente. Garc¨ªa Sanmart¨ªn lembra que as tiraxes editorias est¨¢n "a reducirse en todo o Estado".

A facturaci¨®n das editoriais baixou entre un 10% e un 18% o pasado ano

Nas librar¨ªas traballan 1.200 persoas nuns 600 estabelecementos

Suprimir a cota de libros en galego "prexudica ¨¢s pequenas editoras"

Cultura gasta 2,8 mill¨®ns dos 17 de Difusi¨®n Cultural no Ano do Libro

Con todo, na AGE at¨®panse lonxe de negar a dimensi¨®n dos problemas econ¨®micos. "Hai crise, por suposto", di, "e hai editoras pequenas que o est¨¢n a pasar mal". No ¨¢mbito laboral -as editoras empregan en Galicia a 328 persoas-, a¨ªnda non se produciron despedimentos. "Est¨¢molo resistindo", considera no que aparece como unha especie de lema no sector, "a¨ªnda que a crise m¨¢is fonda chegar¨¢ ao longo de 2010".

Noutro elo da cadea, o dos libreiros, o diagn¨®stico ¨¦ semellante e ao tempo un chisco m¨¢is optimista. Da Federaci¨®n Galega de Libreiros (FGL), Antonio Fern¨¢ndez Maira ref¨ªrese "¨¢ resistencia do libro ¨¢ crise". "Nas vendas hai arredor dun 10 ou un 14% de descenso", admite, "porque a ca¨ªda do consumo foi tremenda en todas as ¨¢reas". O mes do D¨ªa das Letras e mais das feiras do libro resulta un term¨®metro aca¨ªdo para detectar cambios, retrocesos ou estancamentos no comercio do libro. "En cidades como Santiago ou A Coru?a", indica Fern¨¢ndez Maira, "o impacto da crise ¨¦ menor, debido a que vien nelas m¨¢is funcionarios, est¨¢ a universidade...". Na capital, en concreto, "a feira comezou de xeito espectacular, pero logo volveu ¨¢ normalidade". Ferrol ou Vigo, por¨¦n, non funcionaron do mesmo xeito. As casetas paran estes d¨ªas na Praza Maior de Lugo.

"Pero hai dous anos, o noso progn¨®stico era que ¨ªan pechar un 40% das librar¨ªas por mor da crise", fai memoria Fern¨¢ndez Maira, "e quedou nun 10%". O secretario da Federaci¨®n de Libreiros expl¨ªcao tam¨¦n en base ao sistema de copago dos libros de texto co que o PP subsititu¨ªu o empr¨¦stito implantado polo bipartito. "Este Goberno parece m¨¢is sens¨ªbel ao tema do libro", opina, "cun m¨¦todo por rendas no que os m¨¢is ricos pagan os libros e se apoia directamente ao libreiro". Unha das estat¨ªsticas da entidade que agrupa, m¨¢is ou menos, ¨¢ metade de estabelecementos de libros de Galicia (arredor duns 300) cifra nun 60% as librar¨ªas que dependen para sobrevivir de vender libros de texto.

Arredor de 1.200 traballadores contabiliza a federaci¨®n nun sector "sustentado por un gran n¨²mero de pequenas librar¨ªas". Fern¨¢ndez Maira realiza ademais unha defensa destas, onde, ao seu ver, "a profesionalidade e a informaci¨®n da que fornece o libreiro non existe nas grandes superficies". A competencia non afecta debido ¨¢ lei de prezo fixo do Goberno central, pola que a oscilaci¨®n s¨® pode ser dun 5%.

Para Hakan Casares, encargado de procesar estat¨ªsticas no Observatorio da Cultura Galega, a situaci¨®n non loce "brotes verdes". "O sector est¨¢ tocado", diagnostica, "malia a que a empresa a¨ªnda se comporta ben". E no emprego, que el trata dunha perspectiva global -que abranxe impresi¨®n, distribuci?on, libreiros e edici¨®n-, constata o inicio do descenso en xaneiro de 2009. O presidente de AGE, Alfonso Garc¨ªa Sanmart¨ªn, concreta que ¨¦ a distribuci¨®n a que m¨¢is sofre a recesi¨®n.

Tampouco os editores est¨¢n exactamente conformes coa xesti¨®n do novo Goberno respecto ao libro. A decisi¨®n, tomada por sorpresa e sen di¨¢logo, de suprimir o m¨ªnimo do 50% de libros en galego nas compras destinadas ¨¢ rede de bibliotecas p¨²blicas, non axuda. "Prexudica sobre todo ¨¢s editoriais pequenas, para as que as bibliotecas son fundamentais ¨¢ hora de facer circular o seu produto", apunta Sanmart¨ªn. A Conseller¨ªa de Cultura gastar¨¢, se non hai novos recurtes orzamentarios como os das axudas ao audiovisual, 2,8 mill¨®ns de euros no cacarexado Ano do Libro e da Lectura dos 17 cos que conta a Direcci¨®n Xeral de Promoci¨®n e Difusi¨®n Cultural. S¨® en patrocinio do clube de baloncesto Obradoiro, o Xacobeo e a Secretar¨ªa Xeral de Deporte investiron 1,2 mill¨®ns.

Nunha paisaxe incerta, con todo, seguen a agromar iniciativas dedicadas ¨¢ publicaci¨®n de libros. 2.0 Editora ou Barbantesa -na ¨®rbita do que inicilamente foi Rinoceronte e logo medrou con Morgante- est¨¢n entre as ¨²ltimas comparecencias no campo de xogo. E a innovaci¨®n tecnol¨®xica avanza paseni?a pero a dicir de Sanmart¨ªn firme. "O bum do libro electr¨®nico arrincou en Galicia co noso simposio sobre a edici¨®n electr¨®nica", di, "e c¨®nstanos que as empresas est¨¢n traballando no asunto". Mais advirte de que as posturas respecto dos e-book deben ser cr¨ªticas e racionais: "No pa¨ªs no que m¨¢is venden, supo?en un 3% do total; aqu¨ª anda polo 0,8%".

Ao cabo, a Alfonso Garc¨ªa Sanmart¨ªn, ¨¢ fronte da asociaci¨®n de editores dun territorio onde en 2009 m¨¢is da metade de habitantes no mercaron ning¨²n libro, preoc¨²pao antes de m¨¢is "o clima negativo que se est¨¢ a crear arredor da lingua galega. Vese en que melloran os h¨¢bitos lectores e, paradoxalmente, baixa o n¨²mero de lectores en galego".