As mortes de escritor

Pintores, escultores, cineastas, m¨²sicos, int¨¦rpretes, core¨®grafos... son artistas que, malia teren p¨²blico, non ocupan na sociedade o lugar que lles corresponde aos escritores. Escritores e escritoras son pais da patria, fundadores de naci¨®ns ¨¢s veces e estandartes nacionais veces abondas. Adoito vese a xefes de Estado e gobernantes en cerimonias f¨²nebres por alg¨²n escritor: v¨ªmolo na ocasi¨®n do enterramento de Camilo Jos¨¦ Cela, hai uns d¨ªas no pasamento de Miguel Delibes e agora no do Jos¨¦ Saramago. Escritores ben distintos no seu perfil pol¨ªtico e literario, non obstante ti?an en com¨²n ese car¨¢cter de persoa e obra, "groria nacional".

Delibes en vida non ocupou un lugar central na vida p¨²blica, quer polos anos e a sa¨²de, quer polo car¨¢cter ou por convicci¨®n particular. Cela e Saramago, pola contra, exerceron cada un ao seu xeito un papel p¨²blico de modo consciente. Valoramos moito na obra de Cela, e o importante dun escritor para os lectores son os libros que nos lega. Endeb¨¦n, xa que el ocupou voluntariamente espazo na vida p¨²blica temos dereito a xulgar o papel que desenvolveu, dir¨ªa que b¨¢sicamente foi o dun est¨¦ril eg¨®latra. E o papel xogado por Saramago? Vemos estes d¨ªas que hai un importante sector social que ve na s¨²a figura un referente humano, unha encarnaci¨®n coherente das ideas historicamente tradicionais da esquerda ou que admiran e respectan a s¨²a conducta como a dun l¨ªder moral. Gustar¨¢n ou non esas ideas e desa conduta, mais ese ¨¦ parte do seu legado. Naturalmente tam¨¦n est¨¢n, a¨ªnda que non te?en aparecido en primeiro plano, os admiradores que lembran a s¨²a obra literaria.

Os restos de Cela mesmo foron cargados no lombo de ministros do Goberno dun Estado. Era un escritor que ti?a unha obra sometida a discusi¨®n a¨ªnda que en conxunto aceptada por todos como valiosa. O caso de Saramago foi at¨¦ agora ¨²nico. A s¨²a morte foi lamentada por gobernantes de dous Estados; contrariamente ¨¢ de Cela, a s¨²a obra non estaba sometida a discusi¨®n. Tam¨¦n hai no seu caso algo espec¨ªfico, a s¨²a obra anterior ao N¨®bel foi valorada xustamente pola cr¨ªtica, pola contra p¨®dese dicir que nos ¨²ltimos anos o seu carimbo ideol¨®xico era tan forte, mesmo na s¨²a obra, que os seus libros foron m¨¢is obxecto de discusi¨®n ideol¨®xica que literaria.

A realidade de todo escritor ¨¦ que coa s¨²a obra busca conseguir un efecto no lector e dese modo conseguir algo del, o reco?ecemento. Os escritores conseguen o beneficio pretendido cando a s¨²a obra ¨¦ lida e reco?ecida; se non ga?an a s¨²a aposta perden os seus traballos, con todo se ga?an o ga?o ¨¦ enorme. Se na vez de di?eiro se medise en reco?ecemento persoal e social non era nada mal negocio o ser escritor. O que fai logo cada un con ese reco?ecemento, con ese capital que recibe da sociedade, var¨ªa dunha persoa a outra. Delibes seguramente entendeu que coa s¨²a obra xa ofrec¨ªa aos demais o mellor de si, e que nos libros subxac¨ªan unha ¨¦tica e unha visi¨®n moral do mundo. Cela demostrou gran talento literario e toda a s¨²a presenza p¨²blica foi destinada exclusivamente a que se lle reco?ecese (cando opinou sobre asuntos colectivos f¨ªxoo apoiando ¨¢ dereita, que era o seu lugar natural). E Saramago coidou que coa s¨²a autoridade art¨ªstica pod¨ªa e deb¨ªa afirmar p¨²blicamente as s¨²as ideas e causas. No pasamento de Cela lembrouse o seu premio e as s¨²as andanzas, no de Delibes as personaxes dos seus libros, o seu mundo literario que reflect¨ªa a s¨²a sociedade urbana e paisana, no de Saramago lembr¨¢ronse as s¨²as ideas e as ideas que aparec¨ªan nos seus libros.

Actuaron mal, actuaron ben? Cada un seguiu a s¨²a natureza.