A interminable traves¨ªa no deserto do CGAC

A complicada situaci¨®n que atravesa o Centro Galego de Arte Contempor¨¢nea (CGAC) dende hai anos ¨¦ un segredo a voces. Como acontece en moitas ocasi¨®ns no mundo da cultura, as cr¨ªticas quedan case sempre nas conversas particulares. Mais o recorte do 50% no orzamento que sufriu este ano e a apertura da Cidade da Cultura coa programaci¨®n de exposici¨®ns e actividades que ocupan o espazo en que deber¨ªa traballar o CGAC, fan que o ruxe ruxe se convirta xa nunha realidade da que todo o mundo da arte fala.

A falta de independencia administrativa do centro dende a s¨²a creaci¨®n, as soluci¨®ns para os graves problemas econ¨®micos e a ausencia dun proxecto estable para o CGAC que sobreviva aos distintos directores, son cuesti¨®ns que deben solucionarse nun prazo de tempo razoable. Doutro xeito, o futuro dunha instituci¨®n senlleira, que foi e a¨ªnda ¨¦ moi importante para a arte galega e que enfila o seu vix¨¦simo aniversario (cel¨¦brase no 2013), quedar¨¢ seriamente comprometido.

A crise do museo ¨¦ m¨¢is profunda ca un sinxelo recorte de fondos

A instituci¨®n at¨®pase "baleira e desconectada" do seu corpo social

"Houbo loitas ata para poder contar cun logotipo propio"

Poder¨ªa atoparse financiaci¨®n semellante ¨¢ da Cidade da Cultura

Blanco: "Os libros que publicaba o CGAC estaban nas mellores librer¨ªas"

"C¨®mpre potenciar de xeito imaxinativo a oferta existente", considera Pati?o

As galer¨ªas l¨¢ianse do retraso nos pagamentos de obras vendidas

Vilari?o apunta que hai unha carencia de modelo e de estrutura

Dende a Conseller¨ªa de Cultura, da que depende organicamente o CGAC, ins¨ªstese en que o centro ten reservado un papel clave no entramado cultural galego. Pero as asignaci¨®ns orzamentarias destinadas ao CGAC non din o mesmo. O propio conselleiro, Roberto Varela, reco?ec¨ªa hai d¨²as semanas nunha entrevista neste suplemento que o recorte sufrido polo CGAC ten que ver coas prioridades do seu departamento. Se o recorte chegou ao 50%, parece claro que o centro xa non ¨¦ unha prioridade.

Pero a crise que atravesa o museo ¨¦ m¨¢is profunda ca un sinxelo recorte de fondos. Un dos sinais m¨¢is evidentes ¨¦ a falta de conexi¨®ns co propio mundo da arte. O CGAC pasou a ser case algo alleo para moitos que o sent¨ªan coma propio e mesmo os profesionais da arte atopan poucos motivos para visitalo. Neste sentido, a cr¨ªtica cultural e responsable do blog Culture Workers, Ania Gonz¨¢lez, apunta que agora mesmo o centro at¨®pase "baleiro e desconectado do seu corpo social e cultural". Ao seu xu¨ªzo, unha das primeiras cousas que haber¨ªa que facer ¨¦ "ser conscientes da escala e dos recursos cos que vai contar para non atenazar os orzamentos futuros". "O CGAC ¨¦ un espazo p¨²blico e o primeiro que ten que facer ¨¦ achegarse aos que ten m¨¢is preto. Non ten que ser interlocutor do MOMA, ten que selo de xente coma n¨®s e ten que favorecer o intercambio de co?ecementos e de persoas, non de obxectos".

Unha das v¨ªas polas que o CGAC poder¨ªa conseguir m¨¢is fondos para financiarse ser¨ªa a creaci¨®n dun ente aut¨®nomo ou fundaci¨®n que lle permitise procurar financiamento dun xeito m¨¢is efectivo. No entanto, hai quen pensa que isto tampouco vai ser a salvaci¨®n do centro. A exdirectora Gloria Moure lembra que este foi un dos cabalos de batalla da s¨²a xesti¨®n e que tivo moitas dificultades para que a Xunta lle concedese m¨¢is autonom¨ªa ao centro. "Houbo loitas ata para ter un logotipo propio. Un museo de arte contempor¨¢nea ten que contar cunha axilidade para a que non est¨¢ preparada a Administraci¨®n. Pero hai que ter coidado porque non se trata de privatizar. Un centro p¨²blico ten a obriga de darlle un retorno aos cidad¨¢ns, pero a rendibilidade ser¨¢ maior cunha xesti¨®n m¨¢is ¨¢xil", explica Moure.

Para Asunta Rodr¨ªguez, responsanble da galer¨ªa compostel¨¢ Trinta, resulta l¨®xico pensar que o CGAC poder¨ªa contar cunha f¨®rmula de financiamento semellante ¨¢ empregada para o complexo do Gai¨¢s, que recibe apoio privado a trav¨¦s da Fundaci¨®n Cidade da Cultura. "Deste xeito poder¨ªa facerse unha programaci¨®n m¨¢is ambiciosa e un aumento dos recursos para levar adiante as tarefas fundamentais dende a direcci¨®n, a saber: a ampliaci¨®n da colecci¨®n e a produci¨®n e distribuci¨®n das s¨²as exposici¨®ns".

Outro dos temas controvertidos ¨¦ a escasa presenza dos artistas galegos no centro, no que se refire a exposici¨®ns ou noutro tipo de actividades complementarias. Este ano a ¨²nica individual dedicada a un creador galego no CGAC correspondeu ao produtor e videoartista Ant¨®n Reixa. O cr¨ªtico e comisario independente David Barro, bo co?ecedor do contexto internacional e do panorama da arte galega, considera errado o criterio seguido neste caso: "Creo que o director do CGAC, Miguel von Hafe, ¨¦ unha persoa con criterio e estimo axeitada a li?a que conseguiu con artistas coma Gilberto Zorio, Bas Jan Ader ou proximamente Jeff Wall. Non estou dacordo con exposici¨®ns coma a de Ant¨®n Reixa, tal e como est¨¢ enfocada, xa que ¨¦ inxusta con alg¨²ns artistas galegos que estiveron en activo nos ¨²ltimos 20 anos e te?en unha traxectoria art¨ªstica m¨¢is s¨®lida".

Sorprenden cousas como que no recente encontro de novos artistas, celebrado no complexo do Gai¨¢s, o CGAC s¨® tivera un papel testemu?al, cando se sup¨®n que ¨¦ a instituci¨®n galega m¨¢is vencellada ¨¢ arte contempor¨¢nea. Barro ve con curiosidade que se fale de que a Cidade da Cultura debe procurar alianzas con grandes instituci¨®ns de prestixio internacional "sen pensar que na arte contempor¨¢nea xa ten unha, o CGAC". O comisario bota en falta estratexias conxuntas: "Mentres os profesionais non entendamos que o CGAC e o Gai¨¢s est¨¢n tan dentro do sector cultural coma do sector servizos e do sector da educaci¨®n, sempre haber¨¢ problemas de visitantes e de recursos externos".

Na li?a de suxerir novas v¨ªas de actuaci¨®n para o CGAC, Ania Gonz¨¢lez apunta que Galicia carece dun tecido produtor de cultura e, polo tanto, unha das funci¨®ns do CGAC poder¨ªa ser a de apoiar iniciativas que permita contar con espazos f¨ªsicos de produci¨®n. "Hai proxectos moi interesantes que artistas galegos est¨¢n facendo noutras partes de Espa?a, e o CGAC non sabe nada deles. O triste ¨¦ que o centro pode ficar coma un espazo alternativo pero illado".

As galer¨ªas galegas est¨¢n a sentir tam¨¦n os efectos da crise econ¨®mica que sofre o CGAC. O retraso no pagamento das obras adquiridas polo centro ¨¦ algo que non contrib¨²e a mellorar o estado das s¨²as contas, moi precario na meirande parte dos casos. A galerista Asunta Rodr¨ªguez sinala que o beneficio que supo?en as compras feitas polo CGAC non ¨¦ so econ¨®mico, xa que "revirten directamente nas posibilidades de promoci¨®n e valoraci¨®n dos creadores".

Polo que respecta aos artistas, a realidade ¨¦ que moitos deles deixaron de ver ao CGAC coma un interlocutor. O compostel¨¢n Vicente Blanco, agora estabelecido en Lugo despois de vivir alg¨²n tempo en Berl¨ªn, confesa non estar moi enterado do que acontece agora en torno ao centro. Por¨¦n, na s¨²a opini¨®n, o que sucede en xeral en Espa?a ¨¦ que os proxectos culturais non te?en continuidade e o CGAC non resulta unha excepci¨®n. "Agora aparece a Cidade da Cultura e m¨¦tense todos os cartos a¨ª. Creo que poden facerse cousas interesantes con poucos cartos", engade.

Blanco lembra que cando viv¨ªa en Alema?a o CGAC ti?a un gran reco?ecemento pola calidade das s¨²as publicaci¨®ns. "Os libros publicados polo centro atop¨¢balos nas librer¨ªas dos mellores museos e agora perdeuse esa visibilidade", explica o artista. Coma li?as de traballo cara ao futuro, Blanco sinala que para os artistas novos ¨¦ moi importante contar con centros pequenos que poidan axudarlles para dar a co?ecer o seu traballo xa que "os macromuseos o que fan ¨¦ expo?er a xente reco?ecida e case sempre de f¨®ra".

Ant¨®n Pati?o ten unha visi¨®n m¨¢is optimista sobre a situaci¨®n do centro. Na s¨²a opini¨®n existe unha continuidade nas propostas expositivas do CGAC ao longo do tempo "ag¨¢s na etapa da direcci¨®n anterior, que foi err¨¢tica e pouco definida". Reco?ece que a presenza dos creadores galegos na programaci¨®n ¨¦ escasa e apunta que precisa dun apoio institucional "decidido" para poder seguir sendo un espazo de referencia. "O centro ten unhas li?as de traballo definidas. C¨®mpre potenciar imaxinativamente esa oferta, atinando nos proxectos art¨ªsticos espec¨ªficos e salientando o aspecto did¨¢ctico e de dinamizaci¨®n cultural", engade Pati?o.

O fot¨®grafo Manuel Vilari?o aporta, pola contra, unha visi¨®n bastante pesimista sobre a situaci¨®n do centro. "Hai unha carencia de modelo e de estrutura que lle sirva de soporte. Ao final o ¨²nico que se xera ¨¦ ru¨ªdo, un ru¨ªdo local que s¨® satisfai ¨¢s autoridades locais. Nestes momentos o CGAC ¨¦ un espazo cero, unha terra bald¨ªa", sinala o artista coru?¨¦s.

Na s¨²a opini¨®n, o centro perdeu a "inxenuidade" da s¨²a primeira ¨¦poca e cre que ser¨ªa necesario dar pasos atr¨¢s para volver ¨¢ orixe. "De todos os xeitos, ¨¦ necesario que os artistas volten ¨¢ rebeld¨ªa. Como dic¨ªa Rimbaud, para mudar as cousas hai que mudar a vida e en Galicia haber¨ªa que acabar cos bur¨®cratas paquid¨¦rmicos que ani?an nas instituci¨®ns culturais. Se o CGAC segue as¨ª, cami?a cara a autoextinci¨®n", sinala Vilari?o.

Quizais o pron¨®stico resulte esaxerado, pero o certo ¨¦ que agora o CGAC non ocupa o lugar central que tivo no panorama da arte galega e que nunca debeu perder. Ser¨ªa bo que no futuro se falase menos de cartos e de problemas administrativos e m¨¢is das exposici¨®ns que pasan polo centro. A pr¨®xima apertura dunha mostra dedicada ao prestixioso fot¨®grafo Jeff Wall ¨¦ a mellor noticia que saiu do CGAC nos ¨²ltimos tempos.