O pintor dos ollos abraiados

Cando se analiza a traxectoria dun home que fixo tantas cousas na vida coma Isaac D¨ªaz Pardo ¨¦ inevitable que algunhas das s¨²as habilidades queden esquecidas en beneficio doutras. No que se refire ¨¢ pintura, o propio D¨ªaz Pardo contribu¨ªu a que a s¨²a obra neste campo non fose moi reco?ecida. A finais dos anos corenta decidiu abandonar a pintura como xeito de ga?arse a vida e explorar, as¨ª, outros terreos co resultado que xa todos sabemos. Dende aquela foi un pintor ocasional e a s¨²a ¨²ltima obra sobre lenzo ¨¦ de principios dos setenta. No entanto, e do mesmo xeito que se pode dicir de D¨ªaz Pardo que sempre foi un activista cultural (no sentido amplo da expresi¨®n) m¨¢is ca outra cousa, tam¨¦n poder¨ªa conclu¨ªrse que en realidade nunca deixou de ser un pintor.

A¨ªnda que non pintase, pode dicirse que seguiu sendo un pintor

Lamazares: "Oxal¨¢ houbera cada s¨¦culo cen homes coma el en Galicia"

Claro que aqu¨ª o concepto de pintor hai que tomalo no seu significado m¨¢is moderno. ? dicir, no fondo sempre foi un artista que utilizou a imaxe para comunicar. Neste senso non hau d¨²bida de que sempre pintou, a¨ªnda que o fixo de moi diversas formas. Mesmo a creaci¨®n de Laboratorio de Formas ou a reconstruci¨®n de Sargadelos son proxectos que te?en elementos que non se entenden sen a pintura. Ademais, nunca deixou de debuxar, algo que, sen d¨²bida, ¨¦ a caracter¨ªstica que mellor define un pintor.

D¨ªaz Pardo comezou a realizar os seus primeiros retratos pintados no ano 1938. No inverno de 1939, unha vez conclu¨ªda a Guerra Civil e Franco vitorioso, trasl¨¢dase a Madrid e ingresa na Academia de Belas Artes de San Fernando. Ese mesmo ano presenta a s¨²a primeira exposici¨®n de retratos na Asociaci¨®n de Artistas da Coru?a. Como explica o pintor Ant¨®n Pati?o, neses anos D¨ªaz Pardo aproveita a s¨²a estad¨ªa na Academia para perfeccionar as t¨¦cnicas de debuxo e de dominio do claroscuro. "Era una pintura ben feita e que ti?a moito ¨¦xito naquel tempo, a¨ªnda que resultaba un tanto acartonada, sobre todo se temos en conta o que se estaba a facer noutras partes do mundo", indica Pati?o, a quen sempre lle chamou a atenci¨®n un rasgo singular das figuras humanas dos cadros de D¨ªaz Pardo. "Os ollos das persoas que pinta Isaac son ollos abraiados. ? como se a s¨²a traxectoria vital estivese recollida neses ollos que semellan que miran sempre algo horroroso. Isto vese tanto nas pintura coma logo na cer¨¢mica". Esa sensaci¨®n de abraio caracterizaba, curiosamente, a propia mirada do artista compostel¨¢n.

Na d¨¦cada dos corenta ¨¦ cando D¨ªaz Pardo exerce coma pintor profesional e a s¨²a obra exponse en salas e galer¨ªas de Madrid, Barcelona e mesmo Londres. A cr¨ªtica reco?ece o valor das s¨²as creaci¨®ns e ga?a a vida retratando a burgues¨ªa da ¨¦poca. En 1948 decide abandonar a pintura e anos despois, en 1956, explica nun texto po¨¦tico as raz¨®ns daquela decisi¨®n. A¨ªnda que o m¨¢is probable ¨¦ que todo derivase dun conxunto m¨²ltiple de circunstancias. Porque ao ano seguinte comezou a desenvolver o proxecto empresarial de Cer¨¢micas do Castro. Mais paga a pena reproducir algunhas frases coas que D¨ªaz Pardo dic¨ªa adeuas ¨¢ pintura: "Canseime dos ricos cos seus traxes e alfaias, do canto de r¨¢ das s¨²as gabelas e da s¨²a ben gobernada sordeira; e cheguei a cansarme at¨¦ do xenio requintado do home se non resolv¨ªa o meu problema. Pensei que non ti?a raz¨®n pintar para pintar aquelo, e cambiei de profesi¨®n pra te ceibar da mi?a ruindade. Agora vou pillar xentes das que ti, meu cabalete, queres que desnude nos lenzos".

A partir dese momento, D¨ªaz Pardo conv¨¦rtese nun pintor ocasional, pero, curiosamente, o seu estilo non deixa de evolucionar. Cada vez se aparta m¨¢is das formas cl¨¢sicas da etapa acad¨¦mica e vai perfilando unha linguaxe pict¨®rica propia, cuns sinais de identidade moito m¨¢is modernos que antes. Os cadros realizados na d¨¦cada dos cincuenta remiten ¨¢ est¨¦tica do rom¨¢nico que o achegaba ¨¢ figura de Laxeiro. Xa nos anos sesenta a s¨²a pincelada v¨®lvese m¨¢is rota para achegarse ao expresionismo.

Esta evoluci¨®n demostra que D¨ªaz Pardo nunca abandonou realmente o interese pola pintura. "Creo que en realidade o m¨¢is salientable na s¨²a traxectoria ¨¦ a capacidade para comunicar e quizais por iso a pintura qued¨¢balle un pouco pequena", sinala Ant¨®n Pati?o, quen considera que ¨¦ moi dif¨ªcil falar de D¨ªaz Pardo dende unha perspectiva exclusivamente pict¨®rica, dado que as distintas facetas da s¨²a personalidade e do seu traballo sempre se mesturaron. "Foi moitas cousas ao mesmo tempo, por exemplo, arquitecto pero un arquitecto outsider, ao seu xeito", engade Pati?o.

A decisi¨®n de abandonar a pintura como actividade principal foi un novo exemplo da coherencia que caracterizou a traxectoria de D¨ªaz Pardo. O m¨¢is f¨¢cil era seguir cun traballo que lle proporcionaba un modo de vida e que moitos gababan, pero Isaac elixiu, coma adoitou facer sempre ao longo da s¨²a vida, o cami?o m¨¢is dif¨ªcil, e emprendeu un traballo no que se mesturaban a cultura, a industria, a pol¨ªtica e moitas cousas m¨¢is. O resultado final foi a construci¨®n dunha das experiencias culturais e empresariais m¨¢is importantes da historia recente de Galicia. Sen d¨²bida ¨¦ algo moito m¨¢is valioso para o conxunto da sociedade que o que poder¨ªa ter conseguido se seguise o cami?o m¨¢is doado.

Nunca saberemos o tipo de artista no que se ter¨ªa convertido D¨ªaz Pardo se tivera continuado coa pintura coma actividade principal. O que est¨¢ claro ¨¦ que seguramente Galicia non contar¨ªa co gran legado de Sargadelos que deixou tras a s¨²a morte. "Oxal¨¢ houbera cada s¨¦culo cen homes coma el en Galicia", di Ant¨®n Lamazares, un dos pintores galegos m¨¢is representativos das ¨²ltimas d¨¦cadas: Na mostra Pinturas e fracasos, celebrada hai un ano en Santiago, o propio D¨ªaz Pardo ironizaba sobre a s¨²a vida e explicaba por que quer¨ªa amosar de novo as obras pintadas moitos anos antes: "Como os fracasos non se poden expo?er nunha sala, decid¨ªn expo?er estas pinturas que foron quedando".