A vara para medir a Anxo Lorenzo

Roberto Varela, ao final, ga?ou a partida dos adxectivos. ¡°Ensimesmada¡± e ¡°acomplexada¡± val¨¦ronlle unha disputa p¨²blica cun amplo sector da as¨ª cualificada cultura galega. Once premios nacionais propuxeron daquela cobrar a ofensa coa s¨²a demisi¨®n inmediata. Pero iso foi hai dous anos. Hoxe o exconselleiro apa?a calificativos ben distintos entre quen foran os seus interlocutores: pr¨®ximo, dialogante, ben intencionado, comprensivo, cordial... D¨¢ igual o sector, a opini¨®n parece un¨¢nime. Vese que o embaixador tirou do seu oficio, a empat¨ªa. As pol¨ªticas son outra cousa.

Dos compromisos que o exconselleiro de Cultura levou ao Parlamento na s¨²a primeira comparecencia, en xu?o de 2009, s¨® deu cumprido tres: rebautizar a biblioteca do Gai¨¢s para que non fose nacional, deixar inacabado o complexo e po?er a dieta os orzamentos da conseller¨ªa. ¡°Acabouse esa idea da Administraci¨®n como caixa pagadora¡±, d¨ªxolles aos deputados. E tanto. A¨ª est¨¢n as empresas do teatro e a m¨²sica a reclamar, como ¡°prioridade absoluta¡±, que a Xunta lles liquide as facturas pendentes.

Varela prometeu na C¨¢mara que a lei de bibliotecas se aprobar¨ªa en 2010, no Ano do Libro, e a¨ªnda segue en tramitaci¨®n, como a de patrimonio. Axitou a bandeira da proxecci¨®n internacional e hoxe a Xunta acode a menos feiras do libro ca antes. Dixo que haber¨ªa unha biblioteca do Estado en cada cidade con m¨¢is de 75.000 habitantes, e Vigo, que supera os 300.000, segue pendente. Mesmo o ¡°biling¨¹ismo integrador¡± que cu?ou aquel d¨ªa no H¨®rreo acabou convertido en motivo de escarnio por culpa dun tradutor autom¨¢tico. Desv¨¢n de los Monjes foi un hit en Youtube.

O gasto p¨²blico en cultura caeu m¨¢is do dobre que o presuposto da Xunta

Cando avanzou que o Centro Dram¨¢tico Galego (CDG) ¨ªa ter produci¨®n propia, cousa que vi?a sucedendo dende a s¨²a fundaci¨®n en 1984, alg¨²ns empezaron a entender. O conselleiro revelaba a febleza da s¨²a posici¨®n no Goberno de Feij¨®o. Ning¨²n outro membro segu¨ªa a s¨²a comparecencia dende o escano. Estre¨¢base nun cargo case accidental con pouco apoio e menos asesoramento. ¡°V¨ªase vir¡±, arrisca agora o presidente da asociaci¨®n de actores, Antonio Dur¨¢n Morris, ¡°que a decisi¨®n m¨¢is importante no campo da cultura nesta lexislatura ¨ªa ser a supresi¨®n da consellar¨ªa¡±.

O tropez¨®n resultou prof¨¦tico. ¡°Hoxe o CDG non existe¡±, di Morris. ¡°A situaci¨®n ¨¦ de abandono total. Non co?ecemos nin o orzamento nin a programaci¨®n para este ano, e vemos certa falta de entendemento entre a direcci¨®n e a conseller¨ªa. Deben confiar na potencialidade do sector teatral galego para sa¨ªr da encrucillada, pero a responsabilidade ¨¦ s¨²a¡±. No mellor dos casos, cuns recursos moi minguados, a directora do Centro, Blanca Cend¨¢n, sacar¨¢ adiante este ano a trav¨¦s de coproduci¨®ns.

A caixa pagadora, como promet¨ªa Varela, deixou de funcionar. S¨¢beo ben o novo secretario xeral de Cultura, Anxo Lorenzo, que estes d¨ªas inicia a rolda de contactos cos distintos sectores tras asumir o cargo procedente de Pol¨ªtica Ling¨¹¨ªstica. A conseller¨ªa ¨¢ que pertence, agora Cultura e Educaci¨®n, acumula facturas sen pagar dende o inicio da lexislatura. Para Joaqu¨ªn Mart¨ªnez, ¨¢ cabeza de Asociaci¨®n Galega de Eempresas Musicais (AGEM), onde se agrupan as principais promotoras, ¨¦ a prioridade n¨²mero un. Para Salvador del R¨ªo, presidente da patronal do teatro, Escena Galega, a¨ªnda m¨¢is. ¡°A situaci¨®n ¨¦ calamitosa¡±, retruca. ¡°As compa?¨ªas necesitan cobrar xa¡±.

¡°A industria necesitaba un home forte no Goberno¡±, laiase Morris

O gasto p¨²blico en cultura, segundo o Observatorio da Cultura Galega, caeu un 42,5% entre 2008 e 2011, m¨¢is do dobre que os orzamentos xerais da Xunta. ¡°Precisamente porque o contexto ¨¦ tan adverso¡±, argumenta Morris, ¡°a industria necesitaba neste momento un home forte na Xunta, algu¨¦n con peso espec¨ªfico que pelexase os presupostos, e non foi as¨ª. Entre o seu desco?ecemento da realidade, o desinterese do Goberno e a crise que lle tocou, estamos como estamos¡±.

Varela deu varios sinais de fortaleza na consellar¨ªa. Primeiro, e contra o parecer do PP, impuxo a elecci¨®n dos directores do Centro Dram¨¢tico e o Centro Galego de Arte Contempor¨¢nea (CGAC) por concurso p¨²blico. Actores e compa?¨ªas consid¨¦rano a¨ªnda hoxe un sistema sensato moi mal executado. ¡°Unha chapuza¡±, ao ver de Del R¨ªo. O outro golpe na mesa foi a creaci¨®n da Direcci¨®n Xeral do Libro, que os editores interpretaron como un sinal de que a unanimidade na aprobaci¨®n da Lei do Libro en 2006 non quedara en nada. Supo?¨ªa, na entreli?a, recuperar o car¨¢cter ¡°estrat¨¦xico¡± do sector. Tampouco existe xa. Manuel Bragado, presidente da Asociaci¨®n de Editores (AGE), accede a facer balance cunha advertencia: ¡°Queda s¨® un ano de lexislatura, nada vai cambiar. A desaparici¨®n da consellar¨ªa evidencia a nosa perda de peso pol¨ªtico, a pesar de que as industrias culturais merecen unha atenci¨®n espec¨ªfica e hai un mandato estatutario que cumprir. Vai ser moi dif¨ªcil que se celebre o Congreso do Libro Galego, un compromiso de Varela, pero esperamos que se respecten os pactos de m¨ªnimos na compra de libros para bibliotecas e a proxecci¨®n exterior, en constante retroceso¡±.

O escenario que se atopan os novos xestores da cultura, en efecto, est¨¢ revolto. As ferramentas tam¨¦n son m¨¢is pobres. ¡°Volvemos ¨¢s estruturas da preautonom¨ªa¡±, resume o presidente da Asociaci¨®n de Escritores en Lingua Galega, Ces¨¢reo S¨¢nchez Iglesias. ¡°? grav¨ªsimo que non haxa un responsable da pol¨ªtica cultural sentado na mesa do Goberno, cando ademais o sector achega o 2% do PIB. Galicia sen cultura ¨¦ como un corpo sen cabeza¡±.