Aquilino non era ¡®guai¡¯

Tras uns anos, lecci¨®ns de humildade, volv¨ªn abrir libros de texto de gram¨¢tica e literatura galega. Comprobo que a gram¨¢tica entrou nunha fase experimental e vai habendo descubrimentos. O que hai uns anos eran tidos por ¡°complementos¡± revel¨¢ronse como ¡°sintagmas¡±, a¨ªnda que outro manual da mesma editorial considera que os ¡°sintagmas¡± son realmente ¡°frases¡±, mentres que un manual chama ¡°frases¡± ao que outro denomina... En fin, que a gram¨¢tica resultou ser ciencia, e ademais experimental, emparentada coa filosof¨ªa da linguaxe e tam¨¦n coa f¨ªsica cu¨¢ntica. Mentras a cousa se aclara para dar aulas e, por contrastar pareceres, ¨¦ conveniente a precauci¨®n de preguntar ao alumnado como ¨¦ que lle chaman ¨¢ mesma cousa na asignatura de lengua espa?ola. Algunhas veces coinciden.

Co tratamento que os libros de texto dan ¨¢ literatura non leva un sorpresas, ¨¦ como adoito. A literatura galega ¨¦ inmadura pois, quitada a medieval, ¨¦ unha literatura adolescente, 150 anos non ¨¦ nada, e como tal adolescente ¨¦ sectaria e marcada polos prexu¨ªzos. As¨ª non deixa de admirarme que tanto a primeira novela en galego publicada na posguerra e como o seu autor apenas aparezan mencionados, A xente da Barreira de Ricardo Carballo Calero. Un romance digno e ben escrito, por¨¦n alg¨²n pecado contra a Santa Madre Igrexa debeu cometer o autor para que sobrevoen ou pasen en p¨¦s de l¨¢ polo seu nome e mais a s¨²a obra.

Mido logo o espazo dedicado a Aquilino Iglesia Alvari?o, o autor da obra po¨¦tica prob¨¢belmente de maior fondura dos ¨²ltimos setenta anos, soamente compar¨¢bel ¨¢ de ?lvaro Cunqueiro, e comparo logo o espazo ao seu car¨®n dedicado ¨¢ obra e figura de Celso Emilio Ferreiro: catro veces m¨¢is. Esa medici¨®n prod¨²ceme un sentimento cercano ¨¢ vergo?a. A obra de Celso Emilio foi e a¨ªnda ¨¦ tremendamente popular, certo, ¨¦ unha obra caracter¨ªstica e ¨¢s veces ¨ªntima e aut¨¦ntica, mais o trato que lle d¨¢ o libro, e supo?o que os demais libros de texto, ¨¢ obra dun e doutro par¨¦ceme tan equivocado e inxusto que te?o que procurar algunha explicaci¨®n.

A ¨²nica raz¨®n que encontro p¨ªdeme os vocablos da xiria dos adolescentes de hoxe: Aquilino non era guai para os historiadores da literatura galega. E, pola contra, Celso Emilio mola. A figura de Celso Emilio, da que son expurgados os episodios que son inconvenientes para construir o seu relato, mola cantid¨¢: era nacionalista, comunista, socialista, poeta social, comprometido, etc. Aquilino ¨²nicamente escribiu unha poes¨ªa, perm¨ªtanme agora que use tam¨¦n doutra xiria, caralluda. Na historiograf¨ªa da literatura galega se non t¨¦s complicidades, facci¨®n e ou perfil ideol¨®xico aquelado s¨® se pode aspirar ¨¢ desconsideraci¨®n. Aquilino nin sequera foi molesto para ningu¨¦n, simplemente estudou nun seminario e logo foi un profesor que escrib¨ªa versos, a esa biograf¨ªa non hai quen lle meta ¨¦pica. Nin era do grupo de Galaxia nin tampouco dos seus disidentes.

A historiograf¨ªa da literatura galega ¨¦ submisa ¨¢s relaci¨®ns de poder existentes, submisa ao estabelecido e a inmaduros dictados ideol¨®xicos e sectarios, na vez de reco?ecer o valor das obras. En todas partes ocorre que quen fabrica as historias da literatura fai alarde de patriotismo e poucas veces gustan da literatura, aqu¨ª xa ¨¦ un pouco de m¨¢is. O alumnado galego, se ¨¦ cr¨ªtico e gusta da literatura, acabar¨¢ por pensar que a nosa literatura ¨¦ mediocre e s¨® se xustifica polas complicidades ideol¨®xicas e xeneracionais e que non lle ofrece mostras literarias de altura. Cando as hai.