Depuraci¨®n nas aulas

A de Santiago ¨¦ a ¨²nica universidade espa?ola onde non houbo asasinatos indiscriminados entre o profesorado. Isto non quita que, cuantitativamente e en termos relativos, a instituci¨®n compostel¨¢ fose unha nas que a represi¨®n m¨¢is se cebou: de xeito administrativo, econ¨®mico, psi-col¨®xico e de sinalamento dos perdedores.

O golpe de estado supuxo un importante par¨®n do pulo renovador que impulsara o reitor Cadarso, pois a s¨²a xesti¨®n, permeable a profesores e a estudantes republicanizados con inquedanzas innovadoras, acadou cotas impensables para unha universidade perif¨¦rica. Os feitos son incontestables: presenza dos cient¨ªficos santiagueses nas mellores publicaci¨®ns internacionais, creaci¨®n de institutos de investigaci¨®n con equipos de traballo estables, consolidaci¨®n de procedementos de autoformaci¨®n, o acceso da muller ¨¢ docencia...

Estes profesores de novo perfil, principais actores da modernizaci¨®n universitaria galega, ser¨ªan o branco esencial dos organismos depuradores. Todos eles, sen exclusi¨®n, ver¨ªanse inmersos nos procedementos indiscriminados da primeira vaga represora de agosto de 1936, e foron apartados da docencia, parcial ou definitivamente. Logo, coa creaci¨®n de tribunais espec¨ªficos que oficializaban a represi¨®n, estes profesores ¨ªanse ver incriminados en procesos concatenados en cascada que culminaron coa represi¨®n da vitoria en 1939, e as sanci¨®ns sobre os mesmos profesores complementadas con causas abertas noutros tribunais e organismos de car¨¢cter xeral (Comisi¨®n de Incautaci¨®ns, Tribunal de Responsabilidades Pol¨ªticas, Masoner¨ªa e Comunismo...). Houbo resistencias corporativas desde a propia instituci¨®n universitaria para os procedementos sancionadores, levadas a cabo con moita cautela. As sanci¨®ns m¨¢is graves recaeron sobre o profesorado ausente e, contrariamente, as colaboraci¨®ns dos m¨¢is adictos da casa, co fin de colocarse nos postos dos ausentes: a delaci¨®n con prop¨®sito ambicioso.

Ag¨¢s para os que non volveron e permaneceron no exilio (Giral, Pi y Su?er, Virg¨®s Guill¨¦n, Antonio Baltar, Couceiro Corral, Seijo Espi?eira, Sebasti¨¢n Gonz¨¢lez, L¨®pez Dur¨¢...; aos que hai que engadir a aqueles que non chegaran a impartir aulas en Compostela, que ga?aran a c¨¢tedra nos tempos previos ao golpe: Garc¨ªa Bacca, Prados Arrarte e Sacrist¨¢n Col¨¢s), a instituci¨®n universitaria franquista tardou m¨¢is de 25 anos en recuperar aos exclu¨ªdos. Outros profesores de proxecci¨®n cient¨ªfica acreditada, como Parga Pondal, non volver¨ªan xamais ¨¢s aulas, ou o civilista Rajoy Leloup. Calvet, logo de deixar a s¨²a impronta cient¨ªfica na empresa Zeltia, retornar¨ªa ¨¢ docencia a finais de 1944, lonxe de Santiago, por intervenci¨®n directa do reitor Legaz Lacambra, quen ser¨ªa o principal art¨ªfice de acci¨®ns asuntivas para recuperar ao profesorado exclu¨ªdo. Ou Miaja de la Muela, quen, logo de pasar media ducia de anos no c¨¢rcere, retornou ¨¢ Universidade de Valladolid nos anos 50.

Pero o grupo m¨¢is importante ¨¦ aquel que quedou capitidisminu¨ªdo e sinalado como perdedor, con sanci¨®ns de inhabilitaci¨®n para ostentar cargos directivos e de confianza, por citar a pena menor ¨¢ que foron sometidos: Charro Arias, Puente S¨¢nchez, Casal Aboy, os irm¨¢ns Carrero Nine, Ram¨®n Baltar, Cervig¨®n D¨ªaz... Un total de 40 profesores da Universidade de Santiago v¨ªronse sometidos a diferentes procedementos con sanci¨®n, que, dun cadro de persoal de 150, v¨¦n a supo?er m¨¢is dun 25% de afectaci¨®n do "atroz desmoche" que titulara La¨ªn Entralgo.