Tono, o amador inxenuo

Un dos t¨®picos que, a¨ªnda hoxe, continuamos a sentir en calquera mostra de arte contempor¨¢nea, novel ou consagrada, ¨¦ ese marabilloso de que: "Boh! Isto tam¨¦n o fai o meu fillo!". Marabilloso, abof¨¦, pois, baixo o seu ton pretendidamente desprezativo, encerra unha gran verdade: a de que s¨® os creadores iluminados son quen de preservar o seu neno interior. Isto ¨¦: a capacidade de abraio, de enlevo perante os misterios do universo.

O av¨® de Tono (Santiago, 1967) foi "debuxante con Castelao", e o pai "debuxante de andar por casa". Por iso, por tradici¨®n familiar, a s¨²a nai pasaba o d¨ªa acirr¨¢ndoo: "Tono, debuxa!". E o rapaz f¨ªxolle caso. Tanto que, ¨®s sete anos, instalado xa na Coru?a, conseguiu ver impresas varias das s¨²as primeiras obras no xornal La Voz de Galicia. Dende ent¨®n, malia ter pasado por varias escolas de Galicia e Catalu?a; malia ter aprendido dos mestres antigos e modernos, Tono segue a ser un neno. Un neno que pinta e esculpe.

Ao tempo que se declara ateo, afirma: "Para min, crear ¨¦ rezar arreo"

"Sempre digo que eu estudei pintura para me facer escultor"

Cando lle preguntas polo que est¨¢ a procurar nesa Cova de Hefesto que ¨¦ o seu obradoiro, responde axi?a: "A inxenuidade". Palabra que, consonte el, "entra?a os sensos de cortes¨ªa, de respecto, e sobre todo de Amor". "Por iso eu defendo a inxenuidade coma modo e m¨¦todo de vida", engade. Por iso, ben cabe aplicarlle a este venerador de todo o venerable o verbo que San Juan de la Cruz inventou no C¨¢ntico espitual: "Adamar: amar dobremente".

El mesmo tentou explicar a s¨²a sinxela filosof¨ªa: "Da vida e da arte, que para min son inseparables, xa que a arte me aferra ¨¢ vida e, asemade, me mergulla nun mundo paralelo e irreal". No seu manifesto bulen aforismos coma estes: "A realidade ¨¦ mentira". "O ser humano ¨¦ o tema m¨¢is vizoso e apaixonante que existe". "As formas non imitan a Natureza: acomp¨¢?ana". "O encontro da forma e da cor ¨¦ froito do azar". "Os erros son pasos cara a adiante". Tono, xaora, dubida de todo o que ve porque coida que "a certeza ¨¦ o principio da fin". Mais se hai algo que ten ben claro ¨¦ que "a arte, esoutra maneira que ten a vida de se manifestar, ¨¦ tan sagrada coma esta". E, malia ser un ateo confeso (ou m¨¢is ben "un seguidor do Tao", desa enerx¨ªa c¨®smica indefinible pero transmisible, e presente en t¨®dolos seres e en t¨®dalas cousas), asegura "vivir e traballar coma un monxe". "Pois para min crear ¨¦ rezar, rezar arreo", remata.

Tono reco?¨¦cese "ante todo pintor". "A¨ªnda que eu sempre digo que estudei pintura para me facer escultor!". Le Forgeron de Arthur Rimbaud. O forxador de so?os. O ferreiro do superreal. Non en van, o eixo do seu obradoiro ¨¦ ise chint¨®fano m¨¢xico que en galego pos¨²e, curiosamente, unha chea de sin¨®nimos: bigornia, engra, incre, zafra, craveira. O ferro e o lume. Dous dos s¨ªmbolos de poder (construtor ou destrutor) m¨¢is enraizados no noso inconsciente colectivo.

Hai uns meses, Tono sufriu "unha epicondinite moi grave. Coidei que endexamais volver¨ªa forxar". Ende ben, conseguiu curarse, e, agradecido, "coma unha sorte de ofrenda ou de exvoto", artellou unha escultura estra?¨ªsima, fermos¨ªsima, titulada O brazo do escultor. Un acto que revela perfectamente o seu xeito de "estar no mundo": o mesmo c¨®s dos xam¨¢ns de Lascaux ou das cavernas de Altamira; o mesmo c¨®s dos videntes precolombianos ou africanos. Agora, con azos renovados, non para de tallar, arroxar, brunir, repuxar..., coma un neno. De apa?ar todo o que o azar obxectivo lle guinda ¨® seu paso para, como di el, re/crealo..., coma un neno. E al¨ª, no cimo do barrio coru?¨¦s de Montealto, v¨¦n de preparar a s¨²a primeira mostra integramente de esculturas. Fetiches e t¨®tems con nomes tan engaiolantes coma Retrato do Sol ou O inventor de b¨¢goas que agora poden verse na Galer¨ªa MoretArt.

? certo que en todos eles, igual que nos seus cadros, ladra a influencia de Max Ernst, Paul Klee, Joan Mir¨® ou Alberto Giacometti. E, moi por riba desta, a da chamada "arte primitiva", que cada vez ten m¨¢is presenza no seu labor. Pero, como aseverou Octavio Paz refer¨ªndose a Ren¨¦ Char, Tono "non mente". El, coma os seus propios pais, ten "pais putativos: quen non?". Pero el, coma eles, como fixeron t¨®dolos membros desa antiqu¨ªsima li?axe de seu, est¨¢ a acrisolar a s¨²a herdanza para conformar algo distinto. Proba diso son xa algunhas pezas inclasificables coma Nai natureza ou Polifemo. ?dolos que nos atraen co mesmo magnetismo, co mesmo halo sacro que esoutros perante os cales Tono se axeonlla con aut¨¦ntico fervor.