"Feij¨®o captou a resposta de Galicia cando se sente acosada"

Tras oito anos, a unificaci¨®n da normativa, un centenario nada f¨¢ustico -puido vir o Rei- , o novo dicionario a piques de sa¨ªr do prelo e unha nova sede pendente da licencia de obra, Xos¨¦ Ram¨®n Barreiro (Ribeira, 1936) deixa hoxe a presidencia da Academia da Lingua. As beiz¨®ns v¨¢nselle acumulando, pero non lle preocupan os agradecementos: "Sei o que fixen e sei que a semente est¨¢ a¨ª".

Convertida en empresa cultural e recuperada para a sociedade civil, a Academia ter¨¢ agora que emitir dictame sobre o decreto do ensino. Far¨¢o na boca do novo presidente, que poder¨ªa ser -a¨ªnda quente o Ano Pi?eiro- Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn. A normalidade ¨¦ hoxe un froito transversal na RAG: "Temos que ser firmes no que nos atinxe porque ¨¦ o que nos reclama a sociedade".

"A impronta que lle dar¨ªa Ferr¨ªn ¨¢ Academia non ser¨ªa m¨¢is que positiva"

"A RAG ten que ser un l¨¦vedo da sociedade civil. ? ela quen nolo reclama"

"En 1997, para pagar a primeira n¨®mina tivemos que pedir un cr¨¦dito"

"O Plan Xeral de Normalizaci¨®n non se levou a cabo nin antes nin agora"

Pregunta. Vaise coa sensaci¨®n de ter conducido a transici¨®n?

Resposta. Empezamos Del Riego e eu no 97, as transici¨®ns non duran tanto (ri). O que fixemos foi darlle un sentido de empresa que non ti?a, antes todo funcionaba a base de vontade. Para iso foi fundamental que os outros catro membros da comisi¨®n executiva tivesen responsabilidades concretas e as cumprisen, que non fose algo totalmente honor¨ªfico. Cando chegamos ¨¢ Academia hab¨ªa catro empregados, e agora son 15 s¨® na Coru?a.

P. Abriuse a Academia?

R. Era evidente que ti?a que abrirse, e iso significa non s¨® traballar pola lingua, que ¨¦ traballar por todo o pa¨ªs, sen¨®n estar presente nas cidades e tam¨¦n nas vilas. Cun matiz: n¨®s non debemos estar todos os d¨ªas na prensa. ?s veces d¨¢ a sensaci¨®n de que son os medios os que marcan a din¨¢mica dalgunhas instituci¨®ns, e iso si que non. Con todas as prevenci¨®ns institucionais, hoxe a Academia est¨¢ presente, xa non est¨¢ a¨ª agochada.

P. Cando chegou Del Riego a situaci¨®n era cr¨ªtica.

R. Era evidente que non se pode conciliar ser delegado do Goberno e presidente da Academia, como era Garc¨ªa-Sabell [o presidente entre 1977 e 1997]. Para pagar a primeira n¨®mina, cando era tesoureiro de Del Riego, tivemos que pedir un cr¨¦dito. Hoxe marcho coa satisfacci¨®n de que non se lle adebeda un euro a ningu¨¦n. ? certo que o arquivo e a biblioteca estaban moi mal, pero neste momento sabemos o que temos, os documentos est¨¢n rexistrados e ordeados.

P. E a¨ªnda hai quen pregunta para qu¨¦ serve a Academia.

R. Compr¨¦ndoo perfectamente; e se non nos atacan m¨¢is ¨¦ porque non cobramos (ri). Pero ¨¦ que hai unha sorte de transferencia de responsabilidades. O problema da lingua non o vai resolver nin a Academia nin o poder pol¨ªtico. Se a sociedade non se responsabiliza, o galego ir¨¢ esmorecendo. Con isto non quero desviar as culpas. Os poderes pol¨ªticos te?en que manter unha pol¨ªtica clara de defensa da nosa lingua e da nosa cultura, e iso non se fai a trav¨¦s de grandes manifestaci¨®ns, sen¨®n a trav¨¦s dos regulamentos.

P. Do¨¦ronlle as cr¨ªticas da Mesa pola Normalizaci¨®n?

R. Claro, pero interpr¨¦toas no seu contexto. Unha asociaci¨®n como a que preside Carlos Call¨®n ¨¦ necesaria, porque chega onde non chegamos n¨®s. Nunha segunda consideraci¨®n, o odio ao pai ¨¦ unha constante en toda a literatura. En Galicia d¨¢ xenio ler as barbaridades que escrib¨ªan os mozos do Partido Galeguista contra Castelao e B¨®veda. Todo isto tendo en conta que, ademais, a Mesa ¨¦ a correa de transmisi¨®n dun partido.

P. En Celanova acusou a Feij¨®o de utilizar a cuesti¨®n ling¨¹¨ªstica para dividir.

R. O que dixen al¨ª ¨¦ que, cos problemas que te?en os galegos, non se pode iniciar unha lea coa cuesti¨®n da lingua porque ¨¦ un tema, como se adoita dicir, nervioso. Hai temas moito m¨¢is urxentes para a sociedade galega, iso ¨¦ o que lle dixen.

P. Aquel xesto, sen papeis, foi un acontecemento.

R. Falei un pouco a t¨ªtulo persoal, pero nun determinado contexto. Indirectamente, sentinme arroupado polo plenario da RAG, e tam¨¦n houbo signos positivos no exterior: menos un, que ese d¨ªa fixo un editorial para ferirme, todos os xornais do pa¨ªs responderon de xeito positivo ao que al¨ª se dixo.

P. Asume as cr¨ªticas ao Mapa Socioling¨¹¨ªstico 2004?

R. Se estou dacordo con ese Mapa ¨¦ porque son o presidente e porque o fixemos n¨®s, mais non estou dacordo coa metodolox¨ªa. A s¨²a lectura non pode ser sociol¨®xica porque se sesgou bastante a base de datos, desde o momento en que s¨® vas ¨¢s cidades, cun tramo que s¨® chegaba aos 40 anos. Outro tema ¨¦ que despois se extrapolasen datos con intereses bastardos dunha beira e da outra...

P. Hai que medir o dramatismo ¨¢ hora de falar da situaci¨®n do idioma?

R. O que haber¨ªa que facer ¨¦ aplicar o Plan Xeral de Normalizaci¨®n Ling¨¹¨ªstica, que establec¨ªa vencellos con toda a sociedade. Nin o levou ao cabo o bipartito, malia ¨¢s nosas presi¨®ns, nin d¨¢ a sensaci¨®n de que se queira levar adiante agora. Unha pena, porque ser¨ªa como activar unha especie de presi¨®n social, de estremecemento da realidade social onde toda Galicia poida percibir, libremente, que pode ser galeguizada.

P. ? a primeira vez que o galeguismo institucional reprende a un Goberno por desprotexer o idioma. Hai que ver o futuro con optimismo?

R. Con respecto ao idioma, o comezo do Goberno Feij¨®o non foi feliz. Iso ¨¦ evidente.

P. A primeira angueira do novo presidente ser¨¢ valorar o decreto do ensino.

R. Considero que o tempo de espera que se concedeu Feij¨®o para resolver o do decreto ¨¦ s¨ªntoma de madureza. Veremos c¨®mo lle sae, pero penso que captou perfectamente a resposta de Galicia cando se sente acosada. As boas intenci¨®ns trad¨²cense na lexislaci¨®n e en apoios expl¨ªcitos ¨¢s instituci¨®ns que te?en a responsabilidade de coidar do idioma. A n¨®s a¨ªnda non se nos consultou nada, por iso estamos agardando que soliciten o noso dictame. ? importante que o Goberno te?a en conta que, no entanto, a lei vixente ¨¦ a anterior.

P. Tendo en conta as dificultades de Celso Emilio ou Blanco Amor no ¨¢mbito da Academia...

R. ... E as de Ux¨ªo [Novoneyra, D¨ªa das Letras 2010].

P. O ingreso de Rivas e a posibilidade dun Ferr¨ªn presidente te?en moitos significados.

R. Se ao final Ferr¨ªn ¨¦ elixido presidente, penso que escoller¨¢ unha executiva continu¨ªsta. Co?¨¦zoo ben. El hab¨ªalle dar a s¨²a impronta persoal ¨¢ Academia, que non ser¨ªa m¨¢is ca positiva. Sabe onde se mete, e sabe qu¨¦ o que se pode dicir nun sitio e noutro. Estou plenamente convencido de que, no suposto de que acabe sendo el, non haber¨¢ cambios espectaculares. Si afondar¨ªa m¨¢is en distintas realidades da lingua e na independencia da RAG dos poderes pol¨ªticos. ? un home dun prestixio literario f¨®ra de toda d¨²bida, e por conseguinte representar¨ªa con toda dignidade a Academia.

P. A Academia xa ¨¦ sociedade civil?

R. ? que se estamos desvencellados dela, non se pode facer nada. Ten que ser un l¨¦vedo da sociedade civil. Con cautela, moderaci¨®n e boas formas, pero de xeito firme no que nos atinxe. Porque tam¨¦n ¨¦ o que a sociedade civil reclama.