Nosoutras tam¨¦n facemos a lingua

O 4 de marzo de 1945, Francisca Herrera Garrido ingresou na Real Academia Galega. Trinta e nove anos despois da s¨²a fundaci¨®n, a instituci¨®n admit¨ªa por primeira vez a unha muller. Herrera Garrido, autora da novela N¨¦veda, ideoloxicamente reaccionaria, tratou a figura de Rosal¨ªa de Castro no seu discurso de ingreso. Escrito en castel¨¢n, o texto enumera os t¨®picos recorrentes na lectura da poeta durante os anos escuros: "Pasaste por la vida -vestal de tu religi¨®n po¨¦tica-, recogiendo tu ropaje m¨ªstico, el verso, en tus p¨¢lidos l¨¢bios y el amor en tu coraz¨®n: cruzaste la punzante espesura, ruise?or impaciente, esparciendo el perfume de tu nombre por nuestra se?orial, nob¨ªlisima Galicia". Catro d¨¦cadas tardar¨ªa en entrar Olga Gallego, a que foi bibliotecaria da Academia at¨¦ a s¨²a morte, o catro de setembro do pasado ano.

Ledo: "? constat¨¢bel que somos poucas e que est¨¢n entrando m¨¢is var¨®ns"

Na galega hai maior proporci¨®n de mulleres que nas outras hisp¨¢nicas

"A resposta ideal ¨¦ que as pr¨®ximas vacantes sexan ocupadas por mulleres", expresou onte a profesora da Universidade de Santiago de Compostela, Dolores Vilavedra. F¨ªxoo na presentaci¨®n do manifesto O xogo das cadeiras (reproducido embaixo), asinado por 52 escritoras e docentes e que reclama maior presenza feminina na Real Academia Galega. "? un mal s¨ªntoma que unha instituci¨®n como a Academia siga mostrando reticencias ¨¢ entrada de mulleres", engadiu a escritora Mar¨ªa Reim¨®ndez, que, canda a poeta Yolanda Casta?o e a novelista Inma L¨®pez Silva, participou na comunicaci¨®n p¨²blica das s¨²as reivindicaci¨®ns.

Das catro cadeiras vacantes da Academia, d¨²as xa foron asignadas. Unha, ao socioling¨¹ista Henrique Monteagudo, pendente de ler o discurso. A outra co?eceuse hai unha semana e foi dar ao fil¨®logo Xos¨¦ Lu¨ªs Regueira, que ocupar¨¢, precisamente, o lugar de Olga Gallego. O plenario da instituci¨®n votou ¨¢ marxe da campa?a social, apoiada polo Concello de Vigo, que promov¨ªa a candidatura da escritora e hist¨®rica feminista Mar¨ªa Xos¨¦ Queiz¨¢n. "O n¨²mero de mulleres que hai neste momento na Academia non ¨¦ unha minor¨ªa, ¨¦ insignificante", considerou onte Reim¨®ndez.

Dos 28 postos da r¨²a Taberna con propietario, catro pertencen ¨¢ filologa Rosario ?lvarez (entrou en 2003), ¨¢s poetas Luz Pozo Garza (1996) e Xohana Torres (2001) e ¨¢ cineasta e escritora Margarita Ledo Andi¨®n (2009). Para cubrir as cadeiras baleiras, o plenario -¨®rgano rector da Academia, composto de 30 membros numerarios- proclama a vacante. Na seguinte asemblea, pres¨¦ntase as opci¨®ns, sempre respaldadas por un m¨ªnimo de tres acad¨¦micos. Nunha terceira xuntanza, os 30 -arestora son 26 os activos- votan as candidaturas, pero s¨® unha de cada vez.

"? constat¨¢bel que somos poucas mulleres e tam¨¦n ¨¦ constat¨¢bel que as vacantes se est¨¢n cubrindo con var¨®ns", admite Ledo Andi¨®n. A tam¨¦n xornalista asegura que, ademais, hai un compromiso interno para que aumente a presenza feminina na Academia. "Este asunto foi debatido" di, "pero agora hai que solucionalo na pr¨¢ctica, ir al¨¦n da opini¨®n". A algunha das d¨²as ¨²ltimas prazas asignadas -as de Henrique Monteagudo e de Xos¨¦ Lu¨ªs Regueira- tam¨¦n aspiraron candidaturas de mulleres, derrotadas en votaci¨®n.

O presidente da Academia, Xos¨¦ Lu¨ªs M¨¦ndez Ferr¨ªn, non fai comentarios sobre a situaci¨®n. E a propia Margarita Ledo cifra as orixes do estado da cuesti¨®n na historia institucional. "As academias eran as reuni¨®ns de connaiseurs", arg¨²e, "e eses connaiseurs eran homes; hai raz¨®ns hist¨®ricas e sociais que explican porque somos poucas mulleres".

Pero a escaseza de voces femininas na r¨²a Tabernas non ¨¦ caracter¨ªstica espec¨ªfica da Real Academia Galega. Na secci¨®n de filolox¨ªa do Institut d'Estudis Catalans, fundado en 1907 e o hom¨®logo da instituci¨®n que en Galicia encabeza Ferr¨ªn, sentan seis mulleres -Teres Cabr¨¦, Maria Josep Cuenca, Aina Moll, Gemma Rigau, Mila Segarra e Mari¨¢mgela Vilallonga- dun total de 38 membros. E na academia vasca, a Euskaltzandia, nada en 1919, catro -Sagrario Aleman, Aurelia Arkotxa, Miren Azkarate e Ana Toledo- de 30. Tampouco a Real Academia Espa?ola, onde a s¨²a ¨²ltima incorporaci¨®n foi a fil¨®loga In¨¦s Fern¨¢ndez-Ord¨®?ez, conta con maior representaci¨®n de x¨¦nero feminino entre os seus 42 numerarios: Soledad Pu¨¦rtolas, Margarita Salas, Carmen Iglesias e Ana Mar¨ªa Matute.

Outro acad¨¦mico galego, Xos¨¦ Lu¨ªs Axeitos, fai cadrar a reivindicaci¨®n de voces femininas na instituci¨®n co movemento feminista en Occidente. "? preciso reco?ecer a achega intelectual das mulleres e que adquiran maior visibilidade", opina. Axeitos, tam¨¦n secretario da Academia, non ¨¦ partidario, con todo, do sistema de cotas e matiza, "a¨ªnda que non se trata dunha xustificaci¨®n", que "a galega ¨¦ a academia hisp¨¢nica con maior representaci¨®n feminina". Tam¨¦n lembra que antes da Guerra Civil hab¨ªa 16 acad¨¦micas correspondentes e que a problem¨¢tica ¨¦ debatida no interior da instituci¨®n.

Entrementres, o manifesto O xogo das cadeiras est¨¢ aberto a recoller a sinatura de homes. E o PSdeG emitiu un comunicado de apoio ¨¢ iniciativa, ¨¢ que calquera se pode sumar no blog hom¨®nimo do texto.