Al¨¦n do exilio e da distancia

? que un deixa de escribir, descobre que ten tempo a ler e se acontece ademais que ¨¦ ver¨¢n pois cabe que o azar goberne as lecturas. Lecturas de ver¨¢n, comeza un cun libro que ti?a previsto, Xuvia-Neda, do Vicente Araguas, un libro que me abriu un sorriso. Un non pode deixar de sorrir en escoitando a voz dun narrador que disfruta en contarnos algo, un non pode deixar de sorrir lendo a voz dun p¨ªcaro omnisciente que nos regala o seu co?ecemento, o que aprendeu pola vida. O narrador do libro sabe o que sabe porque xa est¨¢ de volta e, con todo, non ¨¦ avellado nin perverso pois conserva a inocencia do rapaz. Vicente Araguas ten aqu¨ª unha voz libre que non se suxeita a regra literaria ningunha e rel¨¢tanos unha chea de cousas de xentes sen importancia, as cousas que lle importan, o seu mundo. Araguas escribe desde unha distancia. Iso perm¨ªtelle ver tan atr¨¢s, tan lonxe, tan dentro da auga da memoria. Tam¨¦n prexudica ¨¢ recepci¨®n do libro o vivir lonxe ou f¨®ra, non abonda con escribir e publicar, vese que a literatura non chega de vez ao p¨²blico se o escritor non est¨¢ presente no mundi?o onde se tece a recepci¨®n dos libros.

E como os quioscos ou librer¨ªas de ver¨¢n adoitan ser un capricho, un apa?a libros que lle saen ao paso e pasa da lectura prevista ¨¢ imprevista, El nombre de los nuestros, de Lorenzo Silva, unha novela mellor que a media na que o autor fixo un verdadeiro esforzo por novelar o que viviron os soldados espa?ois na guerra colonial do Rif. Eu dir¨ªa que, a poder de esforzo, conseguiuno. E abriume o apetito por aquela novela que sempre fun deixando estar, unha de moitas, a¨ªnda que sab¨ªa que ter¨ªa que ler alg¨²n d¨ªa, Im¨¢n, do grand¨ªsimo Ram¨®n J. Sender. Sender escribe desde m¨¢is lonxe que Araguas, desde o exilio republicano, e o exilio nunca pasou a formar parte verdadeiramente da memoria espa?ola. Na escrita tensa, afanosamente moderna e verdadeira desa novela est¨¢ o segredo evidente, o arcano transparente, do nacionalismo espa?olista. Im¨¢n visibiliza o amargor do fracaso do imperialismo espa?ol, desde Cuba e Filipinas at¨¦ as campa?as no Rif, unha frustraci¨®n e un fracaso que os militares nacionalistas acabaron por facer pagar aos propios espa?ois con toda a violencia acumulada. A mesma ferida infectada que se prolongou at¨¦ os nosos d¨ªas, onde ¨¦ que vai a Guinea? Unha provincia espa?ola. Fernando Poo, Chafarinas..., o S¨¢hara. Todas esas derrotas pol¨ªticas e militares que ningu¨¦n lembra e que con todo alimentan ese medo actual e actuante a perder territorio: Catalu?a, Pa¨ªs Vasco...

Un libreiro, Xaime de Sanxenxo, agasalloume en cambio cun libro m¨¢xico, Suite francesa, de Ir¨¨ne Nemirovsky. ? un libro asombroso. Nemirovsky est¨¢ al¨¦n da distancia, al¨¦n do exilio, unha xudea exiliada de Rusia e deportada da Francia, desaparecida en Auschwitz. vai escribiu o que estaba a vivir, como estaba sendo empurrada cara a s¨²a destrucci¨®n en Auschwitz na Francia ocupada. E faino cunha iron¨ªa, un humor e unha lucidez desconcertante. Compr¨¦ndeo todo, comprende a covard¨ªa, comprende a mezquindade, a canallada, as ganas de vivir, de sobrevivir... Ela si ¨¦ unha narradora verdadeiramente omnisciente, escribe xa desde o outro lado, despois da s¨²a morte. Acabamos por ter envexa literaria desa escritora asasinada.